بهرام رحمانی
مهم‌ترین وقایع جهان در سال 2021
فرا رسیدن سال نو همیشه نوید بخش افکار نو، کردار نو و و جهت‌گیری‌ها و تصمیم‌های نو برای آینده است، آینده‌ای که همه امید داریم بهتر از گذشته باشد. در سال نو، تندرستی، شادی، پیروزی و رفاقت را برای شما آرزومندم.
موضوعات این مطلب:
مقدمه
بحران کرونا در آخر سال 2021
چهار سویه کرونا
نخستین قرص درمان کووید۱۹ در آمریکا مجوز اضطراری گرفت
کرونا در ایران
جولیان آسانژ به دادگاه عالی بریتانیا شکایت می‌کند
بازگشت طالبان
طالبان و زنان
کمک سازمان ملل به افغانستان
شمار افراد غیرنظامی که در سال ۲۰۲۱ در سوریه کشته شده‌اند
یمن
کودتای میانمار (فوریه 2021)
دیدار وزیر دفاع اسرائیل با محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان فلسطین
توافق «آکوس»
رسوایی اوراق پاندورا
ادامه سقوط لیر ترکیه با وجود «پنج دور» مداخله ارزی بانک مرکزی
پیروزی چپ در شیلی
تجمعات معلمان در سرتاسر کشور با وجود برخوردهای امنیتی و خشونت آمیز برگزار شد
9 میلیون شهروندی ایرانی در تنش آبی
افزایش درآمدهای مالیاتی در بودجه ۱۴۰۱؛ تحمیل فشار بر کارگران و مزدبگیران!
بازگشت صادرات ایران از برخی کشورها به دلیل سمی بودن
۷۰ درصد مردم ایران زیر خط فقر و حدود ۲۰ میلیون نفر بیکار
خشک‌سالی در 31 استان ایران
تصادفات جاده‌ای
نیکلاس مادورو با ستایش از «خامنه‌ای» برای عقد قرارداد عازم تهران می‌شود
دادگاه حمید نوری(عباسی) در استکهلم
انتشار فیلم‌های زندان اوین
۲۹ برابر شدن آمار زندانیان از آغاز انقلاب تاکنون
قطع‌نامه علیه نقض حقوق بشر در ایران در کمیته سوم سازمان ملل تصویب شد
جنگ نهان و آشکار جمهوری اسلامی ایران و اسراییل
ده‌ها حمله اسرائیل در سه سال گذشته به مواضع حزب‌الله در سوریه
ارتش آمریکا یک قایق حامل سلاح جمهوری اسلامی در دریای عرب ایران را توقیف کرد
کمیسیون مشترک برجام
۱۸ دسامبر؛ روز جهانی مهاجران!
مهاجرت سالانه ۱۳هزار دانشجو و دانش‌آموز از ایران
نیم میلیون نفر ایران را ترک کرده‌اند
بزرگ‌ترین تلسکوپ فضایی جهان «جیمز وب» به فضا پرتاب شد
کنفرانس اقلیمی سازمان ملل در گلاسکو
پنج کشور پیشرو در تولید انرژی خورشیدی
هزینه‌های کریسمس
درخت کریسمس
موخره
****
مقدمه
در حالی به آخرین ساعات سال ۲۰۲۱ میلادی نزدیک می‌شویم که ویروس کرونا در دو سال اخیر، یعنی از زمان شناسایی اولین مورد ابتلا در چین تا کنون، حدود ۲۷۶ میلیون نفر را در سراسر جهان مبتلا کرده و منجر به مرگ بیش از ۵ میلیون و ۳۷۹ هزار نفر از مبتلایان شده است.
تدروس آدهانوم، مدیر سازمان بهداشت جهانی در یک نشست خبری تاکید کرد عمیقا نگران است که سویه مسری‌تر اومیکرون که همزمان با سویه دلتای ویروس کرونا در حال گردش است باعث سونامی موارد جدید ابتلا به بیماری کووید۱۹ شود. آدهانوم چهارشنبه ۲۹ دسامبر در این نشست افزود این وضعیت، کادر درمانی و سیستم‌های بهداشتی در حال فروپاشی را بیش از پیش تحت فشار قرار می‌دهد.
با وجود تولید انواع واکسن‌های ضد کرونا در آمریکا، اروپا و آسیا، مقابله با سویه‌های جدید این ویروس به‌ویژه اومیکرون همچنان از چالش‌های جدی دانشمندان محسوب می‌شود و توقف همه‌گیری این ویروس را با مشکل مواجه کرده است.
ایران در حال حاضر نهمین کشور جهان در موضوع بیش‌ترین شمار مبتلایان به ویروس کرونا و دهمین کشور جهان برای شمار بالای مرگ‌و‌میر از این بیماری است. با این وجود آمارهای غیررسمی حکایت از آن دارد که شمار واقعی قربانیان این ویروس بسیار بالاتر از ارقام ادعا شده از سوی وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران است.
علیرضا زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونا در تهران در تابستان امسال با تایید این موضوع، اعلام کرد که ایران آمارهای واقعی مرگ‌و‌میر را از سازمان جهانی بهداشت «پنهان» کرده است.
در سطح جهانی به دلیل سیاست‌هایی که اجرا شده است نابرابری افزایش یافته است. و پاندمی کرونا هم به این نابرابری افزوده است و حداقل آن را دوبرابر کرده است.
در سال ۲۰۲۱ شاهد افزایش بیشتر نابرابری در سطح جهانی بودیم. افزایش نابرابری در جهان سطح تنش‌ها را در جهان افزایش داد و تظاهرات و تنش‌های اجتماعی حتی با وجود پاندمی کرونا، افزایش زیادی یافت.
در سال ۲۰۲۱ تحولات صورت گرفته در جهان و منطقه به شدت بحرانی خاورمیانه بسیار مهم و بعضا سریع بوده است. یکی از اتفاقات مهم سال ۲۰۲۱ خروج ناگهانی نیروهای نظامی آمریکایی از افغانستان و واگذاری حاکمیت مجدد این کشور به طالبان بود.
خروج ناگهانی آمریکا از افغانستان بعد از ۲۰ سال، منجر به سقوط دولت اشرف غنی و روی کار آمدن طالبان در این کشور بود. این موضوعات تاثیرات زیادی بر روی وضعیت مردم افغانستان به ویژه زنان و همچنین منطقه و کشورهای همسایه افغانستان گذاشت.
عادی‌سازی روابط برخی کشورهای عرب منطقه از جمله کشورهای امارات، بحرین، سودان و مغرب با دولت اسراییل، تحولات صورت گرفته در منطقه قره‌باغ و ادامه جنگ بین آذربایجان و ارمنستان و توافقی که با وساطت کشورهای منطقه بین آنها صورت گرفت از دیگر مسائل مهم سال ۲۰۲۱ بود.
سقوط ناگهانی «لیر» و اوضاع ناپایدار اقتصادی ترکیه و احتمال سقوط دولت اردوغان از دیگر مسائل مهم سال جاری بود.
برخی از تحولات صورت گرفته در منطقه در سال ۲۰۲۱ از جمله تنش بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان و ترکیه بود.
در این سال نیز جنگ داخلی سوریه و جنگ حوثی‌های یمن با اتتلاف عربی ادامه یافت.
از سویی بنا به گزارش وب سایت تخصصی «فلایت اویر»، بیش از 6000 پرواز در سراسر جهان در تعطیلات آخر هفته کریسمس به دلیل انتشار سریع ویروس «اومیکرون» که سویه جهش‌یافته جدیدی از ویروس کرونا است، لغو شد.
طبق گزارش این وب‌سایت انتشار ویروس باعث اختلال در سفر میلیونها انسان و به تعویق افتادن هزاران پرواز در سراسر جهان شده است.
وب‌سایت «فلایت اویر» همچنین گزارش داد که حدود 2800 پرواز شنبه در سراسر جهان از جمله بیش از 970 پرواز از فرودگاه‌های آمریکا یا به مقصد این کشور لغو شده است.
تنها در روز جمعه گذشته حدود 2400 پرواز لغو و حدود 11000 پرواز به تعویق افتاد. این سایت همچنین از لغو بیش از 900 پرواز برنامه‌ریزی شده برای روز یکشنبه خبر داده است.
تجمعات مختلف مردمی در برخی استان‌های ایران در اعتراض به وضعیت بدمعیشتی و سطح نازل حقوق‌ها و تنش آبی همچنان ادامه دارد. یکشنبه 26 دسامبر پس از اعتراض معلمان شماری از بازنشستگان و مستمری بگیران صندوق بازنشستگی نیز در تجمع اعتراضی خود مقابل ساختمان این صندوق شعارهای ضد حکومتی سر دادند.
سایه تورم و گرانی مدت‌ها است بر زندگی بازنشستگان و مستمری بگیران سنگینی می‌کند و آنها می‌گویند قبلا سفره‌هایمان کوچک بود اما الان سفره‌های همه ما خالی شده است و ناامیدی از وعده‌های توخالی مسئولان برای انجام طرح همسان‌سازی و وضعیت ناگوار صندوق‌های بازنشستگی چاره‌ای جز فریاد در خیابان برای آنها باقی نگذاشته است.
بودجه ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که دولت ابراهیم رئیسی آیت‌الله معروف به قتل‌عام زندانیان سیاسی و عضو هیات مرگ در کشتارهای سال 1367، به دلیل کسری شدید بودجه از پس تامین هزینه‌های جاری خود بر نمی‌آید و برنامه مشخصی هم برای رسیدگی به بحران صندوق‌های بازنشستگی و اجرای طرح همسان‌سازی حقوق بازنشستگان برای کاهش ضریب جینی فاصله طبقاتی یا تبعیض را ندارد. به علاوه دولت رئیسی، سرکوب و سانسور و دستگیری فعالین سیاسی و اجتماعی و فرهنگی را نیز نسبت به گذشته افزایش چشم‌گیری داده است.
به گزارش خبرگزاری ایلنا در بودجه ۱۴۰۱ دولت، بیشتر مصارف بودجه رفاهی ۳۴۲ هزار میلیاردی کشور، صرف اجزای دولت شده و نه مصارف مرتبط با حوزه عمومی. این در حالی است که ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر از جمعیت کشور فاقد پوشش بیمه‌ای هستند و سهمی هم از بودجه ۱۴۰۱ ندارند.
بحران کرونا در آخر سال 2021
در حالی که تا همین یک ماه قبل، اکثر کشورها امیدوار بودند که کریسمس امسال را فارغ از نگرانی کرونا بگذرانند. اما ورود اومیکرون به میدان، آن‌هم در بدترین موقع سال، همه امیدها را به باد داد.
کرونای اومیکرون به‌سرعت در حال گسترش در دنیاست و تقریبا به ۹۰ کشور از جمله ایران رسیده است. به گفته سازمان بهداشت جهانی اومیکرون همان علائم شناخته‌شده کرونا را دارد: سرفه مستمری که قبلا نبوده – تب – از دست رفتن بویایی و چشایی – اما به گفته پژوهش‌گران و پزشکان، اومیکرون برای بیماران «بیشتر شبیه یک سرماخوردگی سخت» است.
همزمان با تعطیلات کریسمس، میلیونها نفر در سراسر جهان با اختلال در سفر و افزایش محدودیت‌ها برای مقابله با همه‌گیری سویه جدید کرونا، اومیکرون، مواجه شده‌اند.
در آمریکا هم شمار روزانه مبتلایان به کووید از زمان اوج موج سویه دلتا فراتر رفته و بیمارستان‌ها در سراسر کشور مملو از بیماران مبتلا شده است.
دکتر آنتونی فاوچی، متخصص ارشد بیماری‌های عفونی در آمریکا چند روز پیش هشدار داد که سفر در ایام کریسمس باعث افزایش شمار مبتلایان حتی در بین افرادی که کاملا واکسینه شده‌اند، می‌شود.
ایتالیا، اسپانیا و یونان استفاده از ماسک را در فضای باز بار دیگر اجباری کرده است. در کاتالونیا در شمال اسپانیا، مقررات منع رفت و آمد شبانه و در هلند محدودیت‌های شدید قرنطینه به اجرا درآمده است.
خطوط هوایی آمریکا امروز از کمبود کارکنان به دلیل مثبت بودن آزمایش کرونای خدمه پرواز و قرنطینه شدن آنها خبر داده است.
بسیاری از کشورهای اروپایی در حال آماده شدن برای اعمال محدودیت‌های بیشتر پس از ایام جشن‌های کریسمس هستند. از جمله قرار است در آلمان شمار گردهمایی‌های خصوصی به ۱۰ نفر محدود شود، کلوپ‌های شبانه هم از ۲۸ دسامبر(۴ روز دیگر) بسته خواهند شد و مسابقات فوتبال هم در پشت درهای بسته برگزار می‌شود.
در پرتغال قرار است از دو روز دیگر بارها و کلوپ‌های شبانه تعطیل شوند و از کارمندان هم خواسته شده که تا ۹ ژانویه از خانه کار کنند.
از اواخر ماه گذشته میلادی(نوامبر) سفر از کشورهای آفریقای جنوبی، بوتسوانا، زیمبابوه، نامیبیا، لسوتو، اسواتینی و موزامبیک به آمریکا لغو شد.
در استرالیا هم هزاران سفر در ایام جشن های کریسمس تحت تاثیر شیوع سویه اومیکرون قرار گرفته و بیش از ۱۰۰ پرواز داخلی از سیدنی و ملبورن به شهرهای دیگر لغو شده است.
در بریتانیا جایی که در روزهای گذشته بر شمار مبتلایان به کووید افزوده شده، بوریس جانسون، نخست وزیر از پیام کریسمس خود برای تشویق مردم به تزریق دوز سوم واکسن استفاده کرد.
براساس آمار ارائه شده از سوی دانشگاه جان هاپکینز بیش از ۵.۳ میلیون نفر درسراسر تاکنون به دلیل ابتلا به کووید جان خود را از دست داده و شمار مبتلایان هم بیش از ۲۷۸ میلیون نفر ثبت شده است.
چهار سویه کرونا
بیش‌ترین نگرانی را چهار سویه کرونا ایجاد کرده‌اند: آلفا، بتا، گاما و دلتا که به ترتیب اولین بار در انگلستان، آفریقای‌جنوبی، بزریل و هند شناسایی شدند.
سازمان جهانی بهداشت این چهار گونه را «نگران‌کننده» اعلام کرده چون خطر بیشتری برای سلامت عمومی ایجاد می‌کنند، چون ویروس مسری‌تر شده یا باعث بیماری وخیم‌تری می‌شود یا واکسن‌ها بر آن کم‌اثرترند.
سویه دلتا همه‌گیری‌های وسیع‌تر و شدیدتری از سه سویه دیگر ایجاد کرده و از این رو اکنون بیشتر محل توجه است. دلتا ۶۰ درصد از آلفا مسری‌تر است در حالیکه آلفا خودش ۵۰ درصد از اولین سویه کرونا مسری‌تر بود.
خوشبختانه مطالعات نشان می‌دهند واکسن‌های فعلی هنوز بر سویه‌های جدید کرونا موثرند. البته اثربخشی این واکسن‌ها بر سویه‌های جدید کمتر از سویه‌های اولیه کرونا است، بخصوص بعد از یک نوبت تزریق.
در تحقیقی که اداره سلامت همگانی انگلستان انجام داد یک نوبت واکسن استرازنکا فقط ۳۳ ایمنی در مقابل سویه دلتا ایجاد کرد در حالیکه این رقم برای آلفا ۵۰ درصد بود. پس از نوبت دوم، اثربخشی استرازنکا به ۶۰ و فایزر به ۸۸ درصد برای دلتا رسید.
در تحقیق دیگری که دانشگاه آکسفورد انجام داد هر دو واکسن فایزر و استرازنکا بر سویه دلتا و کاپا که در هند شناسایی شد موثر بودند و شواهدی از فرار گسترده این سویه‌ها از سیستم ایمنی به‌دست نیامد.
مرکز کنترل و پیش‌گیری از بیماری‌های آمریکا می‌گوید چون واکسن‌ها صددرصد موثر نیستند، سویه‌های جدید می‌توانند باعث بستری شدن در بیمارستان و حتی مرگ افراد واکسینه شوند به‌خصوص در کسانی که فقط یک نوبت واکسن زده‌اند.
نخستین قرص درمان کووید۱۹ در آمریکا مجوز اضطراری گرفت
کارشناسان معتقدند قرص «پاکسلووید» ابزار مهمی در مقابله با پاندمی کرونا و درمان بیماری کووید۱۹ خواهد بود. این قرص را شرکت آمریکایی فایزر تولید می‌کند و سازمان غذا و داروی ایالات متحده برای آن مجوز اضطراری صادر کرده است.
شرکت داروسازی آمریکایی فایزر نسبت به تاثیر و نقش داروی ضد ویروسی که برای مداوای مبتلایان به بیماری کووید۱۹ تولید کرده در مقابله با پاندمی کرونا بسیار خوش‌بین است.
منابع خبری روز پنج‌شنبه دوم دی 1400 -۲۳ دسامبر 2021 به نقل از آلبرت بورلا، رییس شرکت فایزر گزارش دادند قرص پاکسلووید Paxlovid روش درمان بیماری کووید۱۹ را متحول می‌کند.
او در گفتوگو با شبکه سی‌ان‌ان ابراز امیدواری کرده این دارو بتواند به کاهش فشار بر سیستم درمانی و بیمارستان‌ها یاری رساند.
سازمان غذا و داروی آمریکا روز چهارشنبه برای قرص پاکسلووید مجوز اضطراری صادر کرد و اکنون شهروندان بالای ۱۲ سال مبتلا به بیماری کووید۱۹ می‌توانند با این دارو درمان شوند.
این سازمان می‌گوید محصول جدید شرکت فایزر نخستین داروی درمان بیماری کووید۱۹ به صورت قرص است که در آمریکا مجوز مصرف گرفته است.
به گفته این شرکت تحلیل آزمایش‌های انجام شده نشان می‌دهد قرص پاکسلووید موارد انتقال مبتلایان به بیماری کووید۱۹ به بخش مراقبت‌های ویژه و مرگ آنها را به میزان ۸۹ درصد کاهش داده است.
دولت آمریکا ۱۰ میلیون بسته از این قرص‌ها را به بهای حدود چهار میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو سفارش داده است. رییس جمهوری آمریکا، جو بایدن می‌گوید نخستین محموله این قرص‌ها شامل ۲۵۰ هزار بسته در ماه ژانویه در دسترس خواهد بود.
کرونا در ایران
رییس سازمان نظام پزشکی مشهد جمعیت کسانی‌که دوز اول واکسن کرونا را دریافت نکرده‌اند را حدود ۸ میلیون نفر اعلام کرد با این تاکید که واکسیناسیون کامل دیگر دو دوز نیست، بلکه سه دوز واکسن است.
علیرضا صداقت، ریيس سازمان نظام پزشکی مشهد در پی شناسایی موارد مبتلا به سویه اومیکرون در ایران از تزریق نکردن دوز اول واکسن توسط حدود ۸ میلیون نفر خبر داد که جمعیتی به اندازه یک کشور کوچک اروپایی است.
آخرین آمار وزارت بهداشت حاکی از آن است که از ۶۱ میلیون نفر گروه هدف واکسیناسیون بیش از ۵۹ میلیون نفر دوز اول و نزدیک به ۵۱ میلیون نفر دوز دوم را دریافت کرده‌اند.
در ایران جمعیت دریافت‌کنندگان دوز سوم کرونا تنها حدود ۵ میلیون نفر است. به گفته وزارت بهداشت، باید همه افراد بالای ۱۸ سال، سه ماه پس از تزریق دوز دوم، دوز سوم واکسن را تزریق کنند.
صداقت وضعیت واکسیناسیون را نامطلوب توصیف کرد، با توجه به این‌که حدود ۲۵ درصد از مردم نیز هنوز دوز دوم واکسن را دریافت نکرده‌اند.
سویه اومیکرون با قابلیت سرایت‌پذیری بسیار بالا به تازگی در تهران و مشهد شناسایی شده و ۱۸۰۰ نفر نیز مشکوک به ابتلا به این سویه هستند.
برخی اعضای کمیته علمی مقابله با کرونا با ورود اومیکرون خواستار قرنطینه و تشدید محدودیت‌های اجتماعی شدند ولی ستاد مقابله با کرونا تا کنون پروتکل‌های جدی برای مقابله با گسترش این سویه جدید را اعمال نکرده است.
جولیان آسانژ به دادگاه عالی بریتانیا شکایت می‌کند
جولیان آسانژ بنیان‌گذار ۵۰ ساله ویکی‌لیکس برای جلوگیری از اجرای حکم استردادش به آمریکا به دادگاه عالی بریتانیا شکایت می‌کند. وکلای مدافع جولیان آسانژ، بنیان‌گذار ویکی‌لیکس اقداماتی را برای شکایت به دادگاه عالی بریتانیا انجام داده‌اند تا مانع از استرداد او به آمریکا شوند.
دادگاه عالی بریتانیا آخرین مرجع تجدیدنظر است ولی برای شکایت رضایت قاضی لازم است، همان‌طور که استلا موریس، نامزد آسانژ گفته، رضایت همان قاضی که ۱۰ دسامبر ممنوعیت استرداد آسانژ را لغو کرده بود.
در نتیجه این آخرین فرصت برای آسانژ است تا از استرداد به ایالات متحده جلوگیری کند.
استلا موریس و آسانژ به دادگاه عالی بریتانیا امیدوارند اما پرسش‌های مهمی وجود دارند که باید توسط این دادگاه بررسی شود.
وکلای مدافع این شهروند استرالیایی در بیانیه خود نوشتند: «ما معتقدیم این درخواست به مسائل حقوقی جدی و مهم، فراتر از نگرانی عمومی می‌پردازد.» به گفته موریس، انتظار نمی‌رود نتیجه دادگاه تا قبل از سومین هفته ژانویه صادر شود.
دستگاه قضایی آمریکا قصد دارد تا آسانژ را به اتهام جاسوسی به پشت میز محاکمه بکشاند. این شهروند استرالیایی با حکم ۱۷۵ سال زندان برای اتهاماتش روبرو است.
او متهم به سرقت و انتشار اطلاعات محرمانه از عملیات نظامی آمریکا در عراق و افغانستان به همراه چلسی منینگ است. مقامات آمریکایی مدعی‌اند که او همچنین جان ماموران اطلاعاتی آمریکایی را به خطر انداخته است.
طرفداران آسانژ او را یک روزنامه‌نگار تحقیقی می‌دانند که جنایات جنگی را افشا کرده است.
بر اساس حکم پیشین دادگاه، استرداد آسانژ ۵۰ ساله به دلیل وضعیت نامناسب روانی و جسمی‌اش به ایالات متحده متوقف شد. واشنگتن اما این تصمیم را به چالش کشید و دو هفته پیش قضات دادگاه تجدیدنظر گفتند، تضمین‌هایی که آمریکا در این میان داده شده برای رفع نگرانی‌ها از سلامت آسانژ کافی است.
آسانژ بیش از دو سال است که در زندان بلمارش در لندن تحت تدابیر شدید امنیتی نگه‌داری می‌شود.
بازگشت طالبان
بازگشت طالبان به عرصه سیاست افغانستان، از ۲۹ فوریه سال ۲۰۲۰ یعنی روز امضای توافق‌نامه صلح میان این گروه و آمریکا آغاز شد. طالبان با توجه به پایگاه جامعه شناختی خود، پس از امضای توافق در دوحه، به قدرت‌گیری مجدد روی آوردند و با این حساب، آغاز خروج تدریجی نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان در مارس ۲۰۲۰(یک ماه پس از امضای قرارداد صلح با طالبان) مصادف شد با دعوت مخفیانه طالبان از نیروهای هوادار خود برای رویارویی با دولت «اشرف غنی.»
جامعه افغانستان به‌طور کلی از ملیت‌های ازبک، هزاره، تاجیک و پشتون تشکیل می‌شوند که البته ملیت‌های دیگری هم‌چون عرب‌ها، ایماق‌ها، ترکمن‌ها، بلوچ‌ها، نورستانی‌ها، پشه‌ای‌ها، قزلباش‌ها، براهویی‌ها، پامیری‌ها و سادات نیز از جمله ملل کوچک‌ترین کشور را تشکیل می‌دهند.
مردم پشتون که عمده نیروهای طالبان نیز به این قوم تعلق دارند، از بزرگ‌ترین و پر نفوذترین مردم افغانستان بوده که بسیاری از آنها در ولایات مختلف این کشور زندگی می‌کنند. ترکیب جمعیتی افغانستان نیز وابسته به جغرافیا بوده و معمولا مردم مختلف حتی در داخل یک منطقه، تا حد ممکن از یکدیگر جدا زندگی می‌کنند. فارغ از اعتقادات مذهبی مردم افغانستان، مانند هر جامعه چند ملیتی دیگری، نسبت ملی از جمله فاکتورهای مهم در ایفای نقش سیاسی در این کشور محسوب می‌شود. به‌عنوان مثال، با فرض وجود اختلاف در عقاید سیاسی و مذهبی میان دو فرد از یک ملیت، نهایتا این هویت ملی آنها است که عامل حمایت از یکدیگر به ویژه در مواجهه با ملل دیگر شده و مباحث مربوط به اختلافات نهایتا به موارد درون ملیتی منتهی خواهد شد.
طالبان و زنان
از ۲۴ مرداد – ۱۵ اوت سال جاری که طالبان بار دیگر قدرت را در افغانستان به‌دست گرفت محدودیت‌ها علیه زنان این کشور به‌شکل چشم‌گیری افزایش یافته است. بیشتر زنان شاغل از رفتن به سر کار محروم شده‌اند و دختران بالاتر از کلاس هفتم در مدارس همچنان خانه‌نشین هستند.
در این مدت زنان افغان به‌رغم ممنوعیت هر نوع اعتراض بارها در شهرهای مختلف این کشور علیه محدودیت‌های اعمال‌شده اعتراض کرده‌اند و نهادهای بین‌المللی نیز نسبت به پایمال کردن حقوق زنان افغانستان هشدار داده‌اند. با این حال طالبان که تلاش می‌کنند تصویر جدیدی از خود نشان دهند در رفع محدودیت‌های جدید اقدام عملی انجام نداده‌اند.
ندا النشیف، معاون کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد ۲۳ آذر – ۱۴ دسامبر در سخنرانی خود در شورای حقوق بشر سازمان ملل محدودکردن حقوق اولیه دختران و زنان افغانستان را از مهم‌ترین شاخص‌های حکومت طالبان خواند و گفت فرمان اخیر رهبر طالبان هم به حقوق زنان و دختران برای تحصیل، کار و آزادی حرکت و مشارکت اجتماعی اشاره‌ای نکرده است.
ملا هبت‌الله، رهبر طالبان در آذرماه گذشته فرمانی شش ماده‌ای در مورد حقوق زنان صادر کرد که تنها به حقوق مربوط به ازدواج و ارث و رفتار با زنان در حوزه خانواده محدود مانده است و در آن حقوق اجتماعی زنان مانند اشتغال، تحصیل و مشارکت سیاسی مسکوت گذاشته شده. بسیاری از فعالان مدنی این فرمان را اهانت‌آمیز خواندند.
به‌تازگی محمدخالد حنفی، سرپرست وزارت امر به معروف و نهی از منکر گروه طالبان اعلام کرد که براساس آیات قرآن «حجاب به این معنا است که زنان کاملا پوشیده باشند.»
محدودیت‌ها علیه زنان در ولایت غزنی افغانستان بیشتر می‌شود. پس از آن‌که طالبان ورود زنان بدون «محرم شرعی» به بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی این ولایت را ممنوع کردند، اکنون این گروه همراهی زن بیمار توسط زن دیگری از خانواده به این مراکز را هم «غیراخلاقی» و «غیرشرعی» دانسته است.
کمیسیون ارشاد، جلب و جذب گروه طالبان از مردم نیز خواسته است که از ورود زنان بدون «محرم شرعی مرد» به بیمارستان‌ها و کلینک‌ها جلوگیری کنند و به هیچ‌وجه به آنها اجازه ورود به مراکز بهداشتی را ندهند.
چهار ماه پس از سقوط دولت پیشین کابل توسط طالبان این گروه به طور روزافزون زندگی اجتماعی را محدود می‌کند. وزارت امر به معروف و نهی از منکر در جدیدترین دستور، شنیدن موسیقی توسط رانندگان را ممنوع کرده و از آنها خواسته تا زنان «بدحجاب» را سوار نکنند. محمد صدیق آصف، سخنگوی این وزارت صدور این دستور را تایید کرده است.
افزون بر این، این وزارت طالبان سفر زنان بدون همراه محرم مرد در مسافت بیش از ۷۲ کیلومتر را ممنوع کرده است. در ماه‌های اخیر حکومت طالبان به شدت حقوق شهروندی به ویژه حقوق زنان را محدود کرده است. در دستور دیگری، از رسانه‌های افغانستان خواسته شده تا از بازیگران زن در برنامه‌ها و سریال‌های خود استفاده نکنند.
سازمان دیدبان حقوق بشر تازه‌ترین مورد نقض حقوق زنان توسط طالبان را محکوم کرده است. هیتر بار، مدیر این سازمان گفته که منع سفر زنان بیش از پیش آنها را «زندانی» می‌کند. او گفته است که این اقدام طالبان «از تردد آزادانه زنان و یا سفر آنها به شهر دیگری برای کار و یا حتی فرار به دلیل خشونت خانگی، جلوگیری می‌کند.»
دستور جدید وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان همچنان آزادی‌های مردان را محدود کرده و قوانین سخت‌گیرانه دوره پیشین این رژیم را احیا کرده است. این وزارت از آرایشگاه‌ها خواسته است تا ریش مردان تراشیده نشود و به اندازه یک کف دست بلند باشد. طالبان همچنین از رانندگان مسافرکش خواسته که هنگام اذان، برای ادای نماز توقف کنند.
طالبان روز ۱۵ اوت 2021 کابل را به تصرف درآورد و حاکمیت «امارت اسلامی افغانستان» را اعلام کرد. این گروه تلاش می‌کند تا در جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته شود اما تاکنون موفق نبوده است. جمهوری اسلامی ایران تاکنون روابط خوبی را با این گروه برقرار کرده است.
کمک سازمان ملل به افغانستان
سازمان ملل تصمیم دارد تا مبلغ هشت میلیارد دلار را برای سال 2022 به افغانستان کمک کند تا اقتصاد افغانستان که پس از قدرت‌گیری طالبان متلاشی شده، دوباره احیا گردد.
به بنیاد گزارش‌ها پس از سقوط جمهوریت و قدرت‌گیری دوباره طالبان، اقتصاد افغانستان ٤٠ درصد افت داشته، بسیاری‌ها شغل‌های‌شان را از دست داده‌اند، اکثریت کارمندان دولتی برای چندین ماه است که هیچ معاشی دریافت نکرده‌اند و درآمد روزانه خیلی‌های دیگر نیز به صفر کاهش یافته است.
روزنامه وال‌استریت ژورنال گزارش داده که همزمان با این بحران اقتصادی در افغانستان، سازمان ملل برنامه‌ای روی دست دارد تا بتواند برای سال آینده، بودجه ٨ میلیارد دلاری را برای افغانستان کمک کند.
با سقوط افغانستان به دست طالبان، بیکاری و فقر در افغانستان در مدت کوتاهی گسترش یافت، حکومت طالبان هنوز از سوی جامعه جهانی به رسمیت شناخته نشده است و مردم در حالی که با کمبود شدید مواد غذایی روبه‌رو هستند، به سوی آینده مبهمی در حرکت هستند.
معاون کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل با اشاره وضعیت مردم افغانستان، به‌ویژه زنان و کودکان، گفت: همزمان که خانوارهای افغانستان در آستانه زمستان با «فقر شدید و گرسنگی» درگیرند، سازمان ملل گزارش‌هایی مبنی بر کار کودکان، «ازدواج» کودکان و حتی فروش کودکان را دریافت کرده است. به گفته او طالبان همچنین به سربازگیری از پسران کم‌سن و سال ادامه می‌دهد.
چند ماه پس از سقوط کابل که خیلی‌ها آن را «شوکه‌کننده» و «فاجعه‌بار» می‌خوانند، اینک مقام‌های ارشد حکومت پیشین، یکی پی دیگری دوباره ظاهر می‌شوند و از چگونگی و دلایل این سقوط فاجعه‌بار می‌گویند.
نادر نادری یکی از چهره‌های نزدیک به اشرف غنی که مسئولیت کمیسیون خدمات ملکی افغانستان را به دوش داشت و نیز از سوی اشرف غنی به عنوان عضو ارشد هیات گفت‌و‌گو‌کننده صلح حکومت جمهوری اسلامی افغانستان معرفی شده بود، در گفت‌و‌گویی تازه با روزنامه نیویورک تایمز گفته که به تاریخ ١٢ ماه اوت و پس از این‌که مراکز ٩ ولایت به دست طالبان سقوط کرده بود، اشرف غنی پذیرفت تا قدرت را واگذار کند.
نادری می‌گوید اشرف غنی از او خواسته بود تا به دوحه رود و به تاریخ ١٧ اوت(دو روز پس از سقوط کابل) با طالبان در مورد واگذاری قدرت گفتوگو کند. اما به گفته نادری همزمان با رسیدنش به دوحه به تاریخ ١٥ اوت، او از فرار اشرف غنی و سقوط کابل آگاه می‌شود.
پیش از این، حمدالله محب مشاور پیشین امنیت ملی افغانستان در گفت‌و‌گویی با تلویزیون صدای آمریکا احتمال هرنوع توافق روی واگذاری قدرت را رد کرده بود و ادعا کرده بود که احتمال چنین گفتوگو و توافقی وجود نداشت و در نهایت آنان تصمیم به فرار گرفتند. ادعایی که توسط نادر نادری که از سوی اشرف غنی برای پیشبرد گفت‌و‌گوهای واگذاری قدرت گماشته شده بود، رد می‌شود و می‌گوید حتی طالبان متقاعد شده بودند تا برای انجام این توافق، عقب بکشند.
توافقی که به گفته نادری، فرار اشرف غنی همه چیز را برهم زد. این چهره نزدیک به اشرف غنی همچنین از انحصار قدرت توسط اشرف غنی شکایت می‌کند و می‌گوید اشرف غنی چنان قدرت را انحصار کرده بود که تصمیم‌گیری فقط به چند شخص در قصر ریاست جمهوری خلاصه می‌شد. به باور نادری، این انحصار قدرت سبب شد تا پس از فرار اشرف غنی و نزدیکانش، هیچ سیستمی به‌جا نماند.
شکایتی و اعتراضی که در مدت ریاست اشرف غنی، خیلی از چهره‌ها و آگاهان سیاسی نیز داشتند و این تمرکز قدرت را برای افغانستان و مردم افغانستان، زیان‌بار می‌خواندند.
نادری با اشاره به سقوط کابل به دست طالبان که خود را نیز مسئول این سقوط می‌داند می‌گوید که اقدام‌های نظامی این‌چنینی کشور را ٥٠ سال به عقب برمی‌گرداند و روند زجرکشی مردم را طولانی‌تر می‌سازد.
شمار افراد غیرنظامی که در سال ۲۰۲۱ در سوریه کشته شده‌اند
دیده‌بان حقوق بشر سوریه اعلام کرد که بر اساس آمار سالانه قربانیان جنگ، از زمان آغاز درگیری‌ها در سوریه در بیش از ۱۰ سال گذشته، در سال ۲۰۲۱ حداقل ۳۷۴۶ نفر در این کشور کشته شده‌اند.
در این گزارش که روز چهارشنبه گذشته، اول دی‌ماه ۱۴۰۰ در خبرگزاری فرانسه منتشر شد، آمده است که شمار افراد غیرنظامی که در سال ۲۰۲۱ کشته شده‌اند به ۱۵۰۵ نفر می‌رسد که شامل ۳۶۰ کودک است و در این میان ۲۹۷ نفر براثر انفجار مین‌ها و مواد منفجره جان خود را ازدست داده‌اند.
مین‌ها و وسایل انفجاری استفاده‌شده در جنگ سوریه تاکنون منجر به کشته و زخمی شدن افراد بسیاری شده است و بر اساس گزارش سال گذشته مرکز دیده‌بان مین، شمار قربانیان ناشی از انفجار مین‌ها در سوریه در سال ۲۰۲۰ بالاتر از افغانستان بوده است.
این در حالی است که آمار تلفات در سال ۲۰۲۱ در مقایسه با سال گذشته کاهش قابل‌توجهی را نشان می‌دهد، به‌ویژه این‌که بر اساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه، در سال ۲۰۲۰ بیش از ۶۸۰۰ نفر جان خود را در اثر حوادث ناشی از جنگ از دست داده‌اند.
درگیری‌های سوریه در سال ۲۰۱۹ بیش از ۱۰ هزار کشته برجای گذاشت، در حالیکه شمار کشته‌شدگان سال ۲۰۱۴ به بیش از ۷۰ هزار نفر رسید که بالاترین آمار سالانه در طول تاریخ جنگ سوریه را نشان می‌دهد.
بنا به گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه، در سال جاری حدود ۶۰۰ تن از نیروهای رژیم بشار اسد و بیش از ۳۰۰ جنگ‌جوی وابسته به گروه‌های شبه‌نظامی وفادار به دمشق کشته شده‌اند. علاوه بر این‌که شمار تلفات جنگ‌جویان داعش و سایر گروه‌های افراطی درگیر در جنگ سوریه نیز در همین مدت به ۶۰۰ نفر می‌رسد. در مقابل، ۱۵۸ نفر از نیروهای دموکراتیک سوریه و حدود ۳۷۰ تن از مخالفان رژیم سوریه و افراد وابسته به جناح‌های اسلام‌گرا نیز در سال ۲۰۲۱ کشته شده‌اند.
البته تعداد کل کشته‌شدگان در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به‌دلیل کاهش شدت نبرد در نقاط مختلف سوریه، به‌ویژه در استان ادلب که هیات تحریر شام حدود نیمی از آن را در کنترل خود دارد، کاهش‌یافته است.
از آغاز جنگ در سوریه در سال ۲۰۱۱ تاکنون نزدیک به نیم میلیون نفر در این کشور کشته شده‌اند و بیش از نیمی از جمعیت آن به‌دلیل افزایش درگیری و خشونت، خانه‌های خود را ترک کرده و به نقاط دیگر سوریه یا به خارج از کشور پناه برده‌اند.
یمن
بحران یمن به عنوان یکی از فقیرترین کشورهای جهان طی سال 2021 نیز ادامه داشته و تلاش‌های دیپلماتیک برای یافتن راه‌حل سیاسی جامع بدون نتیجه ماند.
مارتین گریفیتس، نماینده سازمان ملل در امور یمن تا پایان ماموریت خود در ماه ژوئن 2021 با نمایندگان دولت یمن، حوثی‌ها، عربستان سعودی و ایران دیدار گفت‌وگوها انجام داد.
یکی از مهم‌ترین دیدار نماینده سازمان ملل در یمن طی سال گذشته با محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه وقت ایران همزمان با تشدید حملات حوثی‌ها به استان مارب، بوده است. اما این نشست نیز نتیجه مثبت نداشته و گریفتس در نشست شورای امنیت اعلام کرد که «نمی‌تواند طرف‌های یمنی را به مذاکرات مجبور کند.»
تحرکات دیپلماسی گریفیث برای کاهش تنش در استان مارب و دست‌یابی به آتش‌بس در سراسر کشور به ویژه در این استان، به دلیل اتهامات متقابل طرفین(دولت و حوثی‌ها) و نپذیرفتن صلح از سوی حوثی‌ها ، تاثیر مثبتی در صحنه نبرد یمن نداشت.
عربستان سعودی در تاریخ 22 مارس 2021 طرحی برای حل بحران یمن که شامل آتش‌بس، بازگشایی فرودگا صنعا، اجازه ورود سوخت و غذا از طریق بندر الحدیده و از سرگیری مذاکرات میان دولت و حوثی‌ها بود. این طرح پس از تشدید درگیری‌ها در جبهه های مختلف به ویژه در مارب و خواستار توقف درگیری‌ها توسط سازمان ملل ارئه شده و مورد استقبال دولت یمن، سازمان ملل، اتحادیه اروپا ، آمریکا و برخی کشورهای دیگران قرار گرفت. اما شبه‌نظامیان حوثی با این طرح مخالف کرده و خواستار توقف حملات ائتلاف عربی به یمن شدند. این طرح همچنان تا به امروز پابرجاست اما هیچ گونه پیشرفت دیپلماتیک در این راستا صورت نگرفته است.
هانس گروندبرگ نماینده سازمان ملل در امور یمن در ماه سپتامبر امسال تعیین شده و به فعالیت دیپلماتیک خود ادامه می‌دهد، اما با مشکلات زیادی هم مواجه است. علی رغم این‌که وی مذاکرات متعددی را طی ماه‌های اخیر انجام داده اما نتوانست برای گفتوگو با حوثی‌ها به صنعا برود. وی دو مرتبه به عدن سفر کرد و مذاکراتی را با دولت یمن انجام داد.
وی همچنین از شهر تعز در جنوب غربی یمن که طی هفت سال اخیر توسط حوثی‌ها محاصره شده است، بازدید کرد. گروندبرگ به عمان، فرانسه و کویت سفر کرد و مذاکرات متعددی برای تحقق صلح در یمن انجام داد. وی اخیرا به شورای امنیت اعلام کرد که آغاز روند سیاسی در یمن دشوار است چرا که طرف‌های بحران اختلافات زیادی دارند و یمن شاهد بحران اقتصادی و تشدید عملیات نظامی است.
گفتنی است از سپتامبر 2014 تاکنون شبه‌نظامیان حوثی مورد حمایت ایران، کنترل صنعا و برخی مناطق یمن را به دست گرفته‌اند.
کودتای میانمار (فوریه 2021)
ارتش میانمار، موسوم به «تاتماداو»، در اتفاقی که شوکی تمام عیار برای جهان بود، دولت حاکم را در این کشور در یک کودتا سرنگون کرده و کنترل قدرت را در این کشور حوزه جنوب آسیا را به دست گرفت.
حاکمیت نظامی جدید میانمار، پیروزی قاطع حزب لیگ ملی برای دموکراسی به رهبری آنگ سان سوچی، رهبر دوفاکتوی این کشور، را در انتخابات ۲۰۲۰ باطل اعلام کرد. ژنرال مین آنگ هلاینگ، رییس ارتش میانمار پیش از اعلام خودش به عنوان نخست وزیر این کشور، وضعیت اضطراری به مدت یک سال را اعلام کرد.
چندین مقام ارشد و وزیر دولت غیرنظامی سابق میانمار از جمله سوچی توسط حاکمیت نظامی بازداشت شدند و این رخدادها اعتراضات سراسری را برانگیخت؛ اعتراضاتی که منجر به کشته شدن بیش از ۷۰۰ نفر شد.
در ادامه تحولات میانمار سوچی از سوی دادگاه این کشور به دو سال حبس محکوم شد.
دیدار وزیر دفاع اسرائیل با محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان فلسطین
بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل بامداد چهارشنبه هشتم دی ماه 1400 اعلام کرد که با محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطینی، دیدار کرده است. این دیدار شامگاه سه‌شنبه در منزل بنی گانتز در تل آویو برگزار شده است.
این دومین دیدار بنی گانتز و محمود عباس از زمان تشکیل دولت جدید اسرائیل در خردادماه سال جاری است. در شهریور سال جاری وزیر دفاع به شهر رام‌اله رفته بود و با رییس تشکیلات خودگردان فلسطینی دیدار کرد.
وزارت دفاع اسرائیل با مداد چهارشنبه اعلام کرد، این دیدار دو ساعت و نیم به طول انجامید و در بخشی از آن، محمود عباس و بنی گانتز بدون حضور دیگران با یکدیگر مذاکره کردند.
بنی گانتز که رهبری حزب میانه «آبی- سفید» را نیز بر عهده دارد، قرار است در صورت بقای دولت ائتلاف کنونی، در سال ۲۰۲۳ نخست وزیر اسرائيل شود.
دفتر بنی گانتز در بیانیه‌ای اعلام کرد، وزیر دفاع اسرائیل در این دیدار بر علاقه مشترک به تقویت همکاری امنیتی، حفظ ثبات امنیتی و جلوگیری از تروریسم و خشونت تاکید کرد.
طبق این بیانیه، بنی گانتز همچنین به محمود عباس گفت که قصد دارد به پیشبرد «اقدامات اعتمادسازی در زمینه‌های مدنی و اقتصادی» ادامه دهد.
گزارش‌ها حاکی است که حسين الشيخ، مشاور ارشد محمود عباس و ماجد فرج، از مقامات امنیتی فلسطینی نیز در این دیدار حضور داشتند.
حسین الشیخ پس از این دیدار توییتی گفته است که محمود عباس و بنی گانتز در خصوص مسائل سیاسی و همچنین خشونت شهرک‌نشینان گفتوگو کردند.
حسین الشیخ نوشته است، در این نشست به اهمیت ایجاد یک افق سیاسی که منجر به راه‌حل سیاسی می‌شود… و همچنین شرایط متشنج در شرایط کنونی به دلیل عملکرد شهرک‌نشینان پرداخته شد.
تایمز اسرائیل می‌گوید، نفتالی بنت، نخست وزیر این کشور مخالف از سرگیری مذاکرات صلح با فلسطینی‌ها است و از دیدار با محمود عباس خودداری کرده است. با این وجود، دولت او متعهد شده است که از تشکیلات خودگردان فلسطین حمایت کند و اقتصاد آن را تقویت کند و بنی گانتز هدایت این اقدام را به عهده دارد.
طبق این گزارش، بنی گانتز معتقد است که حکومت محمود عباس «تنها جایگزین» برای گروه حماس در کرانه باختری است.
بنی گانتز بعد از نخستین دیدار خود با محمود عباس در شهریور سال جاری گفته بود، اگر تشکیلات خودگردان فلسطین قوی‌تر باشد، حماس ضعیف تر خواهد شد. زمانی که تشکیلات خودگردان فلسطین توانایی بیشتری برای اجرای نظم داشته باشد، امنیت بیشتری وجود خواهد داشت و ما کمتر تحت فشار قرار خواهیم داشت.
این نخستین دیدار رییس تشکیلات خودگردان فلسطینی با یک مقام بلندپایه اسرائیلی در خاک اسرائیل پس از ۱۰ سال است.
محمود عباس در میانه سال ۲۰۰۷ با اهود اولمرت، نخست وزیر وقت اسرائیل، بر سر تعیین نقشه کشور مستقل فلسطین بود اما چند ماه بعد از آن، اولمرت در پی گزارش‌های رسانه‌ای در خصوص ظن فساد در دوران مدیریت دهه‌های گذشته، از نخست وزیری کنار رفت.
محمود عباس سال ۲۰۱۰ نیز با بنیامین نتانیاهو درباره این نقشه دیدار کرد که دیدار او بی‌حاصل بود. آخرین دیدار با مقام‌های اسرائیلی به سال ۲۰۱۳ باز می‌گردد که او با شیمون پرز، رییس جمهور اسرائیل دیدار کرد.
سخن‌گویان حماس و جهاد اسلامی فلسطین در شهریور ماه نخستین دیدار محمود عباس و بنی گانتز را «خنجر از پشت» به ملت فلسطین دانسته بودند.
توافق «آکوس»
توافق «آکوس» به‌عنوان یک توافق سه‌جانبه شراکت امنیتی تاریخی به‌طور مشترک در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۱ توسط جو بایدن، رییس جمهور آمریکا، بوریس جانسون، نخست وزیر انگلیس و اسکات موریسون، نخست وزیر استرالیا اعلام شد.
به موتجب توافق‌نامه «آکوس» آمریکا فن‌آوری برای ساخت هشت فروند زیردریایی با موتور هسته‌ای را در اختیار استرالیا قرار می‌دهد.
این در حالی است که تا پیش از آن انگلیس تنها کشوری بود که دسترسی مشابه به این فناوری آمریکایی داشت.
رسوایی اوراق پاندورا
در سوم اکتبر ۲۰۲۱، کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی (ICIJ)شروع به انتشار ۱۱.۹ میلیون سند افشا شده با حجم ۲.۹ ترابایت کرده و به موجب آنها حساب‌های بانکی مخفی دست‌کم ۳۵ تن از رهبران کشورهای جهان، بیش از ۱۰۰ میلیاردر و چهره‌های مشهور را افشا کرد.
این بزرگ‌ترین افشاگری در خصوص اسرار مالی از زمان افشاگری موسوم به اوراق پاناما در سال ۲۰۱۶ است. کنسرسیوم ICIJ از افشای منبع اسنادش خودداری کرد. تخمین زده می‌شود که مجموع پولی که در حساب‌های مفرهای مالیاتی فراساحلی نگه‌داری می‌شود از ۵.۶ تریلیون دلار تا ۳۲ تریلیون دلار متغیر است.
ادامه سقوط لیر ترکیه با وجود «پنج دور» مداخله ارزی بانک مرکزی
پس از رکوردشکنی ارزهای خارجی و مداخله بانک مرکزی با روانه کردن منابع ارزی کشور، بهبودی در وضعیت بازار ارز حاصل نشد که هیچ، از میزان ذخایر ارزی دولت ترکیه نیز کاسته شد. بر اساس اعلام منابع رسمی، اکنون بانک مرکزی ترکیه نسبت به سال گذشته با کسری ذخایر ارزی بالغ بر ۶۵ میلیارد دلار مواجه است.
پس از اظهارات اخیر رجب طیب اردوغان در خصوص لزوم آغاز دوره جدید اقتصادی مشابه چین در نشست گروه پارلمانی حزبش می‌گذرد، بازار سرمایه واکنش منفی به موضع او نشان داده و هر بار اظهارنظر او و دخالتش در تغییر روسای بانک مرکزی، که در یک سال سه فرد متفاوت را برگزیده و همچنین سه وزیر امور اقتصادی و مالی را تغییر داده و یا مجبور به استعفایشان کرده است، بیش از هر عامل دیگری بر بروز واکنش تند بازار دخیل بوده است.
اردوغان در اظهارنظر نهایی خود از لزوم آغاز دوران جدید اقتصادی مشابه چین سخن به میان آورده و عملکردش را توجیه کرده است. اما این نقطه‌نظرها از سوی کارشناسان اقتصادی ترکیه و یا رهبران احزاب مورد تایید قرار نمی‌گیرد، زیرا شرایط ترکیه را از نظر مالی و اقتصادی به هیچ شکل مشابه چین نمی‌دانند.
چین در دهه ۹۰ خودخواسته دست به کاهش نرخ پول ملی زد تا زمینه تحول اقتصادی با برنامه‌ریزی ویژه سرمایه‌گذاری خارجی را جلب کند. در نگاه دولت چین، کاهش ارزش پول ملی برابر بود با کاهش قیمت تمام‌شده کالاها برای حضور در بازار رقابت عرضه که می‌توانست به‌نوبه خود رغبت سرمایه‌گذاران نهادهای مالی و صنعتی را برای ایجاد کارخانه‌ها در چین فراهم بیاورد. اما ترکیه نه قدرت کارزار رقابتی از نظر قیمت تمام‌شده کالا در سطح بین‌المللی را دارد و نه از منابع اولیه لازم در تعیین قیمت تمام‌شده محصولات برخوردار است.
افزایش تورم و عدم فعالیت پیوسته بنگاه‌های تولیدی و خدماتی بر میزان بیکاران نیز افزوده است، به‌طوری که اکنون ترکیه با سطح بیکاری بالغ بر ۱۳ درصد مواجه است.
تورم واقعی که در جامعه ترکیه حس می‌شود بالغ بر ۴۵ درصد است ولی دولت مدعی تورم ۲۱ درصدی است. به خاطر تورم روزافزون، میل به محافظت از سرمایه در گردش افزایش یافته و مردم سپرده‌های لیر و ارزی خود را از بانک‌ها خالی می‌کنند و به سمت خرید طلا و ارزهای خارجی روی می‌آورند که این خود بر التهاب بازار سرمایه می‌افزاید.
در حالی که ارزش لیر ترکیه در برابر دلار هر روز کاهش می‌یابد، فقر در حال افزایش است. وقتی هم نرخ ارز بالا می‌رود و در عین حال نرخ تورم هم رو به افزایش می‌گذارد، کمر مردم خمیده‌تر می‌شود.
روشن است مدل اقتصادی سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۳ جواب‌گو نبوده و با کاهش سرعت حرکت سرمایه، کسری تراز بازرگانی رخ داده و کاهش نرخ بهره توسط دولت برای افزایش حمایت از صاحبان صنایع و یا جلب نظر رأی‌دهندگان و یا تحریک اقتصاد باعث شده پاسخ لازم حاصل نشود، زیرا سرمایه در گردش جامعه غالبا به‌عنوان سپرده نزد بانک‌هاست و کاهش بهره به فرار سرمایه لیر ترک به سمت ارزهای خارجی منجر شده و این خود پس از مدتی سبب تورم می‌شود.
شمار هواداران اردوغان، آن‌چنان که نتایج انتخابات‌ها در طول چند سال گذشته نشان می‌دهند، با کاهشی مستمر همراه بوده است. انتخابات ریاست جمهوری و قانون‌گذاری(پارلمان) که در ژوئن ۲۰۲۳ پیش‌بینی شده است، برای اردوغان و دولتش کابوس شده است. سقوط ارزش پول ملی – ۴۵ در صد نسبت به ارزش دلار آمریکایی از اول ژانویه و حتی ۳۰ در صد از اواخر ماه اکتبر- بی‌ارتباط با این روی گردانی رای‌دهندگان نیست. این امر عمل به افزایش هر چه بیشتر قیمت‌ها به دلیل افزایش قیمت واردات منجر شده است. افزایشی که بخش عظیمی از خانواده‌ها در ترکیه آن را با پوست و گوشت خود احساس می‌کنند. بنابراین می‌توان پیش‌بینی کرد که احتمالا سال 2022، سال خوبی برای اردوغان نخواهد بود.
نهایتا به توجه به نظریات مردم می‌توان گفت که سقوط ارزش لیر و تورم موجود چنان سراشیبی تند و پرگردنه‌ای را برای «دولت عدالت و توسعه» فراهم کرده که امکان سقوط نکردن و پایان نیافتن دوران اقتدار اردوغانی دور از ذهن نیست.
پیروزی چپ در شیلی
پیروزی گابریل بوریچ در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۹ دسامبر 2021 شیلی برای رسانه‌های آمریکای جنوبی نشانه‌ای از «چرخش به چپ» این کشور بود، اما پیش‌بینی مفسران این است که ریيس‌جمهوری جدید به خاطر نداشتن اکثریت در مجلس مجبور خواهد که به فکر ایجاد ائتلاف باشد و سعی کند تا با استفاده از تاکتیک‌های آشتی‌جویانه راهی برای اجرای اصلاحات اقتصادی و اجتماعی مورد نظرش پیدا کند.
رییس‌جمهور جدید ۳۵ ساله شیلی که فرزند خانواده‌ای مهاجر از کرواسی و کاتالونی اسپانیاست، از رهبران اعتراض‌های دانشجویی علیه فساد و بی‌عدالتی ده سال پیش در شیلی است. ائتلاف چپ «در راه کرامت» را حزب‌هایی مثل حزب کمونیست شیلی، فدراسیون منطقه‌‌گرای سوسیال سبز، اقدام انسان‌گرایانه، چپ مسیحی شیلی، انقلاب دموکراتیک، همگرایی اجتماعی، و چند حزب دیگر در ژانویه سال جاری میلادی تشکیل دادند. این ائتلاف در انتخابات مجلس موسسان در ماه مه نیز شرکت کرده بود.
گابریل بوریک، نامزد ائتلاف چپ، در جریان کارزارهای انتخابی‌اش بر پاک‌سازی عرصهه سیاست شیلی از میراث دیکتاتوری نظامی پینوشه تاکید کرد. به گزارش روزنامه اومانیته، نخستین حرفی که گابریل بوریک پس از پیروزی‌اش زد، «حقوق اجتماعی بیشتر» در عین «مسئولیت‌پذیری از لحاظ مالی» بود. به گزارش تله‌سور، وی در سخنرانی یکشنبه شب به مناسبت پیروزی‌اش، با اشاره به دشواری‌هایی که دولت در راه برگزاری انتخابات پیش آورده بود، گفت: «از همه کسانی که سعی کردند بروند رای بدهند و به‌خاطر نبود وسیله رفت‌وآمد عمومی نتوانستند، تشکر می‌کنم. دیگر هرگز نباید چنین شود.» او در ادامه گفت: «من از زنان کشورمان تشکر می‌کنم که در سراسر کشور متشکل شدند تا از حقوق خود که با تلاش بسیار به دست آورده‌اند، دفاع کنند… من رییس‌جمهور همهٔ زنان و مردان شیلی خواهم بود…. من تعهد قاطع به حقوق بشر در همه‌جا دارم.»
گفتنی است که بر اساس گزارش‌های سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، که اعضای آن متعهد به «اقتصاد آزاد» هستند، شیلی از لحاظ برخورداری از ثروت ملی، فاصلهٔ طبقاتی، و اختلاف درآمدها، نابرابرترین کشور جهان است. به گزارش سازمان ملل متحد، فقط یک درصد از جمعیت شیلی، صاحب ۲۵ درصد ثروت ملی است. برخی از ناظران رسانه‌ای، مخصوصا کسانی به جنبش‌های چپ آمریکای جنوبی تعلق دارند، با یادآوری دفاعیات خوزه آنتونیو کاست، نامزد راستگرا، از حکومت ژنرال آگوستو پینوشه بین سال‌های ۱۹۷۳ و ۱۹۹۰، پیروزی بوریچ در انتخابات ۱۹ دسامبر را «شکست فاشیسم و نئوپینوشه‌ایسم» معرفی کردند.
مراسم تحلیف رییس‌جمهور جدید قرار است روز ۱۱ مارس ۲۰۲۲ برگزار شود، و اخبار منطقه‌ای ضمن پیش‌بینی حمایت او از طرح بازنویسی قانون اساسی شیلی، به لحن آشتی‌جویانه بوریچ در سخنرانی پیروزی خود اشاره داشت که قول می‌داد «برای همه» حکومت کند، و در پی این انتخابات تفرقه‌انداز و دوقطبی، «پلی بسازد» میان خود و کاست و هوادارانش.
برخی این تحول را پیروزی کمونیسم یا سوسیالیسم نامیدند در حالی که رییس جمهور جدید شیلی یک رفرمیست است و ربط چندانی به مبارزه طبقاتی برای رهایی از ستم و استثمار سرمایه‌داری و کار مزدی ندارد.
ادامه دارد
پنج‌شنبه نهم دی 1400 – سی‌ام دسامبر 2021