گرد آورنده از منابع انترنیتی: س. روشنگر
ولایت بدخشان
ولایت بدخشان از جمله ولایات شمالی افغانستان بوده که درمرزهای آن کشورهای چین، پاکستان و تاجیکستان موقعیت دارند. ساکنان ولایت بدخشان را عمدتاً تاجکان تشکیل داده و به زبان فارسی تکلم می کنند، جالب اینجاست که در ولایت بدخشان زبانهای دیگری مانند پامیری هنوز وجود دارد که بعضی قسمتها به این زبان تکلم می کنند.
بدخشان ولایت زیبا بوده که دارای کوه های بلند، جنگل های سرسبز، آبشارهای خروشان و هزاران مناظر طبیعی زیباست. گندم، جو، ارزن، ذرت را میتوان در بدخشان به خوبی کشت کرد و از آن حاصل گرفت.
همچنان درخت های میوۀ چهار مغز، توت، زرد آلو و سیب به علت گرمی ولایت بدخشان به خوبی قابل کشت و حاصل برداری است. از جمله میوه‌های معروف ولایت بدخشان توت و چارمغز، زردآلو، آلوبالو و سیب آن مشهور است. سیب بهارک و چارمغز سرغیلان درین ولایت زیبا از شهرت خوبی برخوردار است
ولایت بدخشان به داشتن معادن لعل، لاجورد، زمرد، فیروزه و طلای خویش دارای شهرت است. عمده‌ترین مخزنهای طبیعی آن، در یمگان لاجورد به حجم سه صدکیلومتر طول و ۴۷ کیلومتر عرض، و معدن لعل در سرغیلان که ازآن به علت عدم مشخص بودن محل آن استفاده صورت نمی‌گیرد، می‌باشد. در نتیجه بررسیهای که اخیراً در مورد نفت در افغانستان صورت گرفته‌است، بدخشان را دارای ذخایر نفتی تثبیت نموده‌اند.
بدخشان در شعرهای شاعران به کیفیت لعل خویش معروف بوده‌است و لعل بدخشان در تمام جهان از آوازۀ خاصی برخورداراست. در این اواخر مردم افغانستان از دولت خواستند که در خصوص معادن ولایت بدخشان بخصوص معدن لعل و دیگر معادن گرانبهای این ولایت نظارت و دقت بیشتری داشته باشد تا توسط مافیاهای اداری و قاچاقبران آثار باستانی و معادن افغانستان خودسرانه استخراج و غارت نشود. به امید روزی که ولایت زیبای بدخشان در تمام دنیا جایگاه شایستۀ خودرا به دست بیاورد.
لاجورد در مسير تاريخ
کيفيت و ذخيرۀ لاجورد افغانستان در جهان بى نظير است و يک گنج جهانى محسوب مى شود. شواهد نشان مى دهند که بهره بردارى از معادن لاجورد بدخشان بيش از ۶۵۰۰ سال قبل شروع شد که قديمى ترين تجارت معروف سنگ هاى قيمتى جهان به حساب مى آيد. لاجورد هاى پيدا شده در اهرام داشور مصر (Dashour ) ، قديمى ترين مدرک ثابت شدۀ تجارت سنگ هاى قيمتى، بين مصر و افغانستان بيش از ۴۴۰۰ سال قبل مى باشند. از تمام سنگهاى آبى شناخته شده در دوره هاى باستان، لاجورد بالاترين ارزش را داشت ، نام کنونى آن در اوايل قرون وسطى به وجود آمد.
“لاپيس لازولى” شکل ابتدايى لاتين “سنگ لازولوس” است .”لازولوس”، معادل کلمه عربى “لاجورد” است که براى آسمان و به طور کلى ، براى هر چيز آبى رنگ استفاده مى شود. زيبايى آن در کانى هاى آبى رنگ آن است و درجه زيبايى آن به مقدار وجود اين کانى ها وابسته است . لاجورد از رنگ آبى متمايل به آبى سبز تا آبى ارغوانى متفاوت است. رنگ ايده آل آن ، آبى مى باشد .
از اطلاعاتى که امروز در دست داريم ، به نظر مى رسد که لاجورد اولين سنگ استخراج شده توسط بشر باشد .اسکندر (356-323 قبل از ميلاد ) از منطقه توليد لاجورد در بدخشان ديدن کرد و شهرت لاجورد را گسترش داد. جغرافيدانان عرب در قرن دهم ميلادى بدخشان را سرزمينى غنى از چراگاه و کوهستان هاى مملو از لاجورد و ياقوت معرفى کرده اند . سه قرن بعد مارکوپولو در سال 1271 ميلادى ، مقدار لاجورد بدخشان را به اروپا برد؛ گر چه خود او هرگز اين معادن را نديده بود. در سال هاى اخير اطلاعات بيشترى توسط زمين شناسان فرانسوى ، از جمله لاپارانت و بارياند (1965) ارائه شده است .
موارد استفاده و تجارت لاجورد
از موارد استفاده سنگ لاجورد به عنوان ياقوت کبود بارها د رمتون و اسناد قديمى یاد شده است . بدخشان با بيش از ۳۲۲۰ کيلومتر فاصله از مصر ، منبع لاجورد براى تمدن هاى قديم مصر، بابل (عراق امروزى )، يونان و روم بوده است .در مصر باستان هيچ سنگ قيمتى بيشتر از لاجورد ارزش و اهميت نداشت .
حفارى در نغدا (Naqada ) که قديمى ترين سلسله مصريان است (3300-3100 قبل از ميلاد )، اولين موارد استفاده از لاجورد را به عنوان سنگ زينتى در جواهرات، آشکار کرده است. در سواحل رود نيل مجسمه هايى از لاجورد به عنوان الهه مورد پرستش قرار مى گرفتند. لاجورد درميان اشياى قيمتى به عنوان خراج به فراعنه نيز پرداخت مى شد. دانه هاى لاجورد در دفينه هاى نوسنگى در مهر گارهند( پاکستان امروزی) و آسياى مرکز ى يافت شده اند .۳۵۰۰ سال قبل از ميلاد، تجارت لاجورد ، ميان بين النهرين و بدخشان برقرار شد .
لاجورد بيش از ديگر سنگ هاى قيمتى به طرز چشمگيرى د رصنايع دستى فرهنگ هاى باستانى حضور داشته است. استفادۀ وسيع لاجورد در ساخت شانه، روکش ابزار، چوگان، صفحات بازى، جام ها، شاخ و ريش مجسمه های حيوانات و انسان، دسته هاى خنجر و طلسم ها به چشم مى خورد.
در يک محوطه باستان شناسى در بين النهرين، مربوط به 2تا 3 هزار سال قبل از ميلاد آويزه هايى از لاجورد تراش داده شده يافت شده است. لاجورد به صورت پودر در مى آمد و به عنوان دارو و لوازم آرايش استفاده مى شد. در شوش قصر داريوش با لاجورد تزيين مى شده است (522-466 ق.م ).
ولی با این همه تاریخ و ارزش، باکمال تأسف که درکشورمستعمرۀ ما افغانستان تجاوزگران امریکائی- اروپائی و جهادی های همکار شان معادن لاجورد را نیز مانند سایر منابع معدنی غارت وچپاول می کنند. هم اکنون بدخشان با این همه دارائی نهفته دردل کوهسارانش درزمرۀ ولایات فقیر است و مردم آن درفقر وتنگدستی و شرایط قرن های گذشته زندگی می کنند.
مناظر زیبا و دیدنی از بدخشان را به تماشا بنشینید
