گردآوری: سکینه روشنگر
چشم اندازی بر ولایت قندهار
ولایت قندهار که در جنوب افغانستان قرار دارد پس از کابل و هرات یکی از پرنفوس ترین و بزرگترین ولایت های افغانستان به شمار میرود که طبق سرشماری نفوس در سال ۲۰۰۶ میلادی ۴۵۰ هزارنفر نفوس داشته است.
قندهار را که مردمان آن منطقه (پشتو زبان ها) کندهار تلفظ می کنند دارای باغها، تاکستان ها و زیارت جاها وتفریگاه های مختلفی بوده که از میوه جاتش انار قندهار در افغانستان و جهان شهرت زیادی دارد!
می گویند ۷۰% جمعیت این ولایت از پشتون ها و باقی ماندۀ آن از قومهای ازبک ، بلوچ، تاجیک و هزاره است.
برخی معتقدند که شهر باستانی قندهار را لهراسپ شاه معروف ساخته‌است. در دوره‌های ماد و هخامنشیان٬ آراخوزیا(رُخَج) سرزمینی در اطراف رودخانهٔ ارغنداب بوده و یکی از ساتراپی‌های هخامنشیان به شمار میرفت. در سنگ نبشتۀ بیستون داریوش بزرگ، آراخوزیا در فهرست ساتراپی‌های هخامنشیان آمده‌است.
در سال ۳۲۹ پیش از میلاد، اسکندر مقدونی پا به سرزمین هندوکش که تاریخ نویسان یونانی آن را پاراپامیز و پکتیس گفته‌اند نهاد. اسکندر که درهرات چهار سال تمام با جنگ چریکی به رهبری ساتی بارزانس هراتی مواجه شد، نتوانست هرات را کاملاً تصرف کند وعجزخود را طی نامۀ معروفش به مادرخود نوشت. استاد پژواک نامۀ جوابیۀ مادر اسکندر را به شعر آورده که قسمتی ازآن چنین است:
خبر رسید که این مملکت عدو سوز است خدنگ چلۀ پکتیسیان جگردوز است
برای خـــاطـــــر قلب حزین من بنویس کدام دیــــو خــیالیست نام او پکتیس
…..
اسکندربا سرخوردگی هرات را ترک کرد و پس از سپری نمودن زمستان در سیستان، وارد ناحیه‌ای شد که امروز قندهار نامیده می شود واز آنجا به سند رفت
شهر قدیم قندهار
در ۳۰۵ ق. م. موریاها بر پاراپامیز (گنداره یا گندهارا)، رخج و گدروزی (گدروزیا – بلوچستان) تسلط یافتند. در این دوران دین بودایی توسط آشوکا به این سرزمین وارد شد.
پس از اسلام، قندهار جزئی از خراسان بزرگ به شمار می‌آمد. دو بار شهر به طور کامل ویران گردید، اول بار به دست مغول و بار دیگر در پایان قرن هشتم هجری به دستور امیر تیمور گورکانی.
در اوایل سدهٔ شانزدهم میلادی مغولان هند قندهار را گرفتند. طی دوصد سالی که مغولان حکومت هند را در دست داشتند، شهرهای مرزی خراسان از سه سو مورد کشمکش و محل منازعه بودند: مغولها از یک سو، صفویان از سمت غرب، و ترکان ازبک از سمت شمال. کابل، هرات و قندهار بارها میان این مدعیان متخاصم دست به دست شدند. در این دوران خوشحال خان ختک شاعر جنگجوی مشهور پشتون بر علیه سلطهٔ بابری‌ها قیام کرد. دولت صفوی که در جنوب و غرب خراسان با تبعیض مذهبی و بیداد حکومت می‌کرد در برابر مخالفت و قیام‌های مردمی از پا در آمد. در ابتدا میرویس‌خان هوتک از قبیلهٔ غلجایی پشتون به تسلط گرگین‌خان حاکم گرجی الاصل صفوی در ۱۷۰۹ میلادی در قندهار پایان داد و دولت مستقل هوتکی را تأسیس کرد. جانشینان میرویس، مانند همه شاهان جهان گشای تا فتح اصفهان پیش رفتند واز جمله محمود هوتکی برتخت اصفهان نشست.
به حکومت غلجایی قندهار در ۱۷۳۸ میلادی توسط نادرافشار پایان داده شد. نادرافشار سرانجام خود به خاطر تندخویی اش در ۱۷۴۷ میلادی در قوچان توسط افسران قزلباش لشکر خود به قتل رسید. افسران ایرانی میخواستند بر حریم خانۀ نادر افشارتجاوز کنند که احمد خان ابدالی با دفاع ازآن مانع دستبرد شان به خانوادۀ نادر گشت و خانوادۀ بی سرپرست نادرافشار را با امانت داری به زادگاه شان رساند. پس از این حادثه، احمدشاه ابدالی که یکی از سران قبیلۀ پشتونهای ابدالی، افسرگارد محافظ نادرشاه و معاون قشون افغان بود، با نیروی شش هزار نفری خود به سوی قندهار رهسپار شد و لویه جرگه را در مزار شیرسرخ قندهار برای انتخاب یک رهبر ملی از میان خود افغان‌ها تشکیل داد و سرانجام بعد از نه روز گفت و شنید، توسط صابر شاه کابلی(یک درویش مجذوب) به عنوان پادشاه خراسان تعیین گردید. اما او به احیای دوبارۀ کشور ازهم پاشیده، که قسمت اعظم خراسان را احتوا می کرد اقدام و نام افغانستان(کشور تمام اقوام مقیم درآن) را برآن گذاشت. ازآن روز به بعد کشورموجودۀ تمام اقوام پشتون، ازبک، تاجیک، هزاره، بلوچ، پشه ئی، هندو… افغانستان و هویت ملی مجموعۀ شان افغان است. وی در ۱۷۵۳ یا ۱۷۵۴ شهر کنونی را ساخت و آن را احمد شاهی نام نهاد و «اشرف البلاد» لقب داد. در دفاتر رسمی هنوز هم به همین لقب یا «دارالقرار» یاد می‌شود. تیمورشاه بعداً پایتخت افغانستان را از شهر قندهار به کابل انتقال داد.
باید یادآور شد که حماسۀ بزرگ ضد تجاوزی میوند و قهرمان نام آور آن ملالی، از افتخارات ماندگار مردم وطنپرست قندهار و در مجموع افغانستان به شمار می آیند.
میدان هوائی قندهار
مرکز قندهار
چهل زینۀ قندهار
منابع: ويب سايت كابلي ها ، سایت رزمندگان و…