بهرام رحمانی
دستاوردهای جدید علم پزشکی و بهداشت غذایی!
مقدمه
این روزها، کمتر خبر خوش می‌شنویم. آن‌چه که می‌شنویم رشد نژادپرستی و فاشیسم در غرب و جنگ روسیه و اوکراین، نسل‌کشی اسرائیل در غزه، موشک‌پراکنی جمهوری اسلامی به اقلیم کردستان عراق، پاکستان و به ادعای سپاه پاسداران مقر داعش در سوریه، حمله پاکستان به یک روستای مرزی در بلوچستان ایران، حملات وحشیانه ارتش ترکیه به کردستان سوریه(روژآوا) و مقرهای حزب کارگران کردستان(پ.ک.ک) در اقلیم کردستان عراق، حمله حوثی‌ها به کشتی‌های تجاری و بمباران یمن توسط انگلستان و آمریکا و همچنین رشد بیکاری، فقر و گرسنگی در جهان و در مقابل رشد سرمایه‌های میلیاردرهای جهان و افزایش قیمت اجناس مورد نیاز مردم و سوخت در جهان است.
در چنین دنیایی، شنیدن یک خبر خوش در عرصه علم پزشکی، بسیار خوشحال‌کننده است! البته سرمایه‌گذاری در عرصه علم پزشکی را نمی‌توان متناسب با عرصه‌های دیگری هم‌چون هوش مصنوعی، ربات‌ها، تلفن همراه، پهبادها، سلاح‌های کشتار جمعی و… دانست. سرمایه‌گذاری در عرصه پزشکی، بسیار ناچیز است.
یکی از زیرساختهای اصلی حق حیات که از مصادیق بارز حقوق بشر است حق بر سلامت و بهداشت است که زمینهساز تحقق دیگر نسلهای حقوق بشر در سطح جهان شناخته میشود. بدینترتیب، بهداشت انسانی هم می‌تواند سایر حقوق انسانی را تحت تاثیر قرار بدهد و هم از بیتفاوتی و نقض دیگر موازین حقوق بشر تاثیر پذیرد. در جهان امروز، سازمان ملل متحد و سازمان بهداشت جهانی به‌عنوان یک سازمان بینالمللی عام و تخصصی در بسیاری از ماموریتها و اهداف خود در زمینه بهداشت انسانی چندان کامیاب نبوده و در مناطقی زیاید از کره زمین، اهداف سازمان بهداشت جهانی تحقق یا پیشروی نداشته روشن است که عوامل آن را باید موانع تحقق رفع فقر، بی‌سوادی، بیکاری، رکود، فساد، تبعیض و فقدان دموکراسی در برخی از جوامع و کشورها جست‌و‌جو کرد. فرضیه تحقیق بر این اساس استوار است که سازمان بهداشت جهانی برای فائق آمدن بر مشکلات پیش رو باید با ابزار افزایش آگاهی ملتها به تدریج دولتها را تشویق به تعامل و همکاری برای ارتقاء سطح بهداشت بشریت بنماید تا سریعتر به اهداف عالی و انسانی خود دست یابد.
امروزه سه کالای مهم برق، بهداشت و اینترنت کاملا در هم تنیدهاند و تصور حذف یکی از آنها امکانپذیر نیست. اصولا مثلث طلایی سلامت بشری از سه ضلع غذا، مسکن و اشتغال تشکیل شده است و دستیابی به مراقبتهای پزشکی باید تا حد امکان به صورت خدمات بیمهای و رایگان باشد زیرا بهداشت زیرساخت همه فعالیتهای بشری است، به‌ویژه بهداشت کامل که شامل سلامت جسم و روح است.
برخی از دانشمندان بر این باورند که راهحل پیش روی سازمان بهداشت جهانی برای مقابله با چالشهای موجود تلاش برای کاهش و حذف فقر از دامن بشریت است. بنابراین ضرورت دارد که سازمان بهداشت جهانی در رابطه با بهبود شرایط سلامت و بهداشت با لحاظ جهانی شدن به لایههای بهداشت عمومی توجه ویژهای مبذول دارد که شامل جهانیسازی توام با همکاری در تولید غذا و دارو و مقابله با اپیدمیها در اسرع وقت با تمام امکانات موجود است. اما این تفکر که سازمان بهداشت جهانی قادر باشد به تنهایی ایمنی بهداشتی را در سرتاسر جهان فراهم آورد در عمل یک آرزوی دست نیافتنی است.
واقعیت تلخی که سازمان بهداشت جهانی را آزار میدهد آن است که مسائل و مشکلات حقوقی سازمان و چالشهای پیش روی آن سازمان باید متحول شود. به این ترتیب که سازمان بهداشت جهانی، این توانایی لازم را داشته باشد که باز تعریف موضوع سلامت و بهداشت شهروندان دهکده جهانی را ارائه دهد و همانند شورای امنیت سازمان ملل متحد با اصلاح اساسنامه‌اش به مصوبات خود رنگ و خصوصیت الزامآور داده و آن را به موازین حقوق بشر پیوند بزند تا تصمیمات و معیارهایش جدیگرفته شود. بنابراین نباید انتظار داشت که بدون تحول در اساسنامه سازمانهای تخصصی و سازمان ملل متحد شاهد بهبود کارکردها و نتایج اقدامات نهادهای تخصصی با تاثیر اندک و زودگذر باشیم که سازمان بهداشت جهانی یکی از این نهادهاست. با این حال، نباید ناامید شد و در این راستا تلاش نکرد. باید تلاش کرد تا ساکنین دهکده جهانی همه از موهبت سلامت و بهداشت حقوق بشری خود بهرهمند گردند.
در حالی‌که اولین معیار سازمان بهداشت جهانی برای ارزیابی کشورها، شاخص سلامت آن کشور است اما بنا به اقرار معاون اجرایی معاونت بهداشت، استان اصفهان در حال حاضر با کمبود ۹۸۸ پزشک، ۹۴۴ ماما و ۵۵۵ مراقب سلامت در بخش خصوصی و دولتی سطح استان اصفهان مواجه هستیم که نشان‌دهنده فاصله ما با شاخص سلامت است.موضوعی که نیاز به راهکارهایی برای جبران کمبود پزشک و تعداد مراقبان سلامت دارد.
در کشورهای در حال توسعه هم‌چون ایران، معظل کمبود پزشک و پرستار یک فاجعه است. کاربران کمبود پزشک به ویژه در مناطق محروم را بسیار جدی می‌دانند و از سختی‌های مردم این مناطق برای رفت‌وآمد به بیمارستان‌های شهر‌های دیگر می‌نویسند.
افزایش ظرفیت پزشکی ضامن دسترسی مردم به خدمات درمانی است. اما سرانه پزشک در تهران ۵۵ و در سیستان و بلوچستان ۵ است. همچنین دسترسی چهار دهک پایین تهران به پزشک، تا حدودی به اندازه سیستان و بلوچستان است! علت؟ ۹۷درصد پزشکان بخش خصوصی در تهران با بیمه‌ها قرارداد ندارند. همین نمونه نشان می دهد که بهدشت و درمان در کشورهایی هم‌چون ایران یک کالای سودآور است نه احساس مسئولیت در مقابل بهداشت و درمان و سلامتی عمومی مردم!
به گزارش ایرنا، ۲ آذر ۱۴۰۰، «جلیل کوهپایه‌زاده»، دبیر شورای عالی گسترش علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دوشنبه شب در برنامه تیتر امشب شبکه خبر افزود: … در حال حاضر بیش از ۷ هزار پزشک به کار غیر پزشکی مشغول هستند و این سبب شده که منابع کشور در تربیت پزشک هدر رود و اگر نظر این است که تعداد پزشکان کشور بیشتر شود، باید زیرساخت‌ها افزایش و جایگاه شغلی جدیدی برای پزشکان تعریف شود.
دبیر شورای عالی گسترش علوم پزشکی وزارت بهداشت و درمان یادآورشد که اکنون برای تربیت پزشک در کشور ۴۰ درصد کسر منابع داریم و ۷ هزار عضو هیات علمی در علوم پزشکی کم داریم و این نشان میدهد که باید برای افزایش ورودی پزشکی نظامات، منابع و زیرساختهای مورد نیاز فراهم شود.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز گفت: کمبود پزشک سبب شده حتی در تهران بیماران باید ساعت‌ها در مطب‌ها معطل شوند تا نوبت ویزیت آنها برسد و پزشک آنها را معاینه کند.
طبق آمارهای رسمی سرانه تعداد پزشک در ازای هر ۱۰ هزار نفر جمعیت برابر ۷/۱۱ پزشک است. این میزان با توجه به جمعیت ۸۴ میلیونی کشور بسیار پایین بوده و کشور به شدت با کمبود پزشک مواجه است. سرانه پزشک کشور در مقایسه با سایر کشورهای منطقه و بسیاری از کشورها در جهان فاصله قابلتوجهی وجود دارد. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، این شاخص در بسیاری از کشورهای پیشرو در حوزه سلامت عموما بین ۳۰ تا ۴۰ پزشک است. وضعیت ایران در مورد شاخص سرانه پزشکان متخصص به مراتب فاجعه‌بارتر است. درحالی‌که کشورهای پیشرو در حوزه سلامت بیش از ۲۰ پزشک متخصص به ازای ۱۰۰۰۰ نفر دارند، این شاخص در ایران ۹/۵ است.
در چنین شرایطی، خبرهای زیادی در ماه‌های گذشته از گرانی بسیاری از اقلام دارویی در داروخانه‌ها، و سرگردانی بیماران منتشر شده است. اوایل اردیبهشت‌ماه وبسایت «خبرآنلاین» با اشاره به بحران داروهای شیمی‌درمانی به‌عنوان مشکل بزرگ خانواده‌های بیماران مبتلا به سرطان و بیماری‌های خاص نوشته است: «به‌جز وین بلاستین آلمانی و مجارستانی، قیمت سایر داروهای شیمی درمانی در بازار آزاد و آن‌چه در دست دلال است نیز بسیار زیاد و حتی باورنکردنی است؛ به‌عنوان مثال قیمت غیردولتی هر آمپول «کیترود-Keytrud» بین ۵۰ تا ۹۰ میلیون تومان است. آمپول «انکاسپار-oncaspar» با قیمتی بین ۷۵ تا ۱۰۰ میلیون به فروش می‌رسد.»
قیمت دارو، همچنان رو به افزایش است و روز گذشته قیمت ۱۲ قلم از محصولات شرکت «البرزدارو» با هدف پوشش هزینه‌های ناشی از افزایش قیمت مواد اولیه و با مجوز سازمان غذا و دارو افزایش یافت. سه روز پیش‌تر هم قیمت ۴۰ قلم از محصولات این شرکت افزایش یافته بود.
از سوی دیگر، فقر و عدم توانایی پرداخت هزینه درمان سبب مراجعه بیماران در مراکز درمانی دولتی شده و به همین دلیل بیمارستان‌ها و مراکز درمانی خصوصی با خطر جدی ورشکستگی رو‌به‌رو هستند. از سوی دیگر ازدحام جمعیت در مراکز دولتی و کاهش کیفیت خدمات، کمبود امکانات و استهلاک جبران‌ناپذیر تجهیزات در آنها شده است.
در حالی که سازمان بیمه سلامت می‌گوید در حال حاضر ۶۰ درصد هزینه‌های درمان «از جیب مردم» پرداخت میشود، سازمان نظام پزشکی ایران پیشنهاد افزایش ۶۰ درصدی تعرفه‌های پزشکی برای بیماران را ارائه داده است.
با این همه، معاون وزیر بهداشت ایران می‌گوید که نظام دارو و درمان ایران با کمبود دست‌کم ۱۰۰هزار پرستار مواجه است. حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی ایران، درباره مهاجرت پزشکان و پرستاران از ایران گفت: «شش هزار پزشک و پرستار طی دو سال گذشته از کشور مهاجرت کرده‌اند.»
کاربرد دارویی هیجان‌انگیز برای درمان سرطان بدون عوارض جانبی شیمی‌درمانی
آرتور، پسر۱۱ ساله و مبتلا به سرطان خون یکی از اولین کسانی است که در بیمارستان کودکان ارموند استریت در لندن این نوع درمان برای سرطان خون او به کار گرفته شده است.
خانواده او این درمان را «تابش اندکی نور امید» نام داده‌اند زیرا بدون ایجاد عوارض جانبی جدید، در درمان آرتور موثر بوده است.
علاوه براین، از آن‌جا که استفاده از این روش درمان نیاز به مراجعه به بیمارستان ندارد، آرتور زمان بیشتری را در کنار خانواده‌اش می‌گذراند و از محیط و فعالیتهای مورد علاقه‌اش بیشتر برخوردار میشود.
این دارو در یک کوله‌‌پشتی همراه اوست – «کوله پشتی بلینا».
در حالی‌که مشخص شده بود که شیمی‌درمانی نتوانسته سرطان آرتور را کاملا از میان ببرد و او را بسیار ضعیف هم کرده بود، درمان با «بلیناتوموماب» blinatumomab یا بلینا تنها گزینه واقعی برای ادامه درمان بوده است.
در حال حاضر برای بلینا مجوز درمان بزرگسالان مبتلا به سرطان صادر شده است و متخصصان امیدوارند نشان دهند که می‌توان آن را با خیال راحت برای کودکان نیز تجویز کرد.
حدود ۲۰ مرکز درمانی در بریتانیا این دارو را برای کودکان مبتلا به لوسمی‌لنفوبلاستیک حاد سلول بی (B-ALL) به کار گرفته‌اند.
بلینا یک دارو ایمونوتراپی است که سلول‌های سرطانی را جست‌و‌جو می‌کند تا سیستم ایمنی بدن بتواند آنها را شناسایی کند و از میان ببرد.
این شکارچی مرگ دقیقا به هدف می‌زند و برخلاف روش شیمی‌درمانی، سلول‌های سالم دست نخورده باقی می‌ماند.
داروی بلینا به صورت مایع و در یک کیسه در اختیار بیمار قرار می‌گیرد و مایع از طریق یک لوله پلاستیکی نازک به بیمار تزریق میشود. این لوله برای چند ماه همچنان به رگ بیمار وصل است.
تزریق دارو و اینکه با چه سرعتی باید وارد جریان خون بیمار شود را یک پمپ باتری‌دار کنترل می‌کند. محتوای یک کیسه بلینا برای چند روز کافی است.
همه این تجهیزات کاملا قابل حمل است و بیمار می‌تواند آن را در یک کوله پشتی کوچکتر از یک کتاب درسی معمولی همراه خود داشته باشد.
برای آرتور کاربرد این روش درمانی به‌این معنی بوده است که او توانسته به فعالیتهای دیگری مثل استفاده از تاب در پارک محلی هم بپردازد در حالی که تزریق دارو در جریان است.
و البته بر خلاف شیمی‌درمانی فشرده که در هر حال برای آرتور موثر واقع نشده بود، او چنان ضعیف نمی‌شود که نتواند از زندگی لذت ببرد.
مانند سایر بیمارانی که از بلینا استفاده می‌کنند، برای آرتور هم قبل از شروع درمان، داروهایی برای کاهش احتمال بروز واکنش یا عوارض جانبی جدی تجویز شد.
در آغاز دوره درمان، او مدتی تب داشت و لازم بود برای معاینه در بیمارستان بستری شود اما کمی بعد، از بیمارستان مرخص شد و توانست به خانه برگردد.
کوله پشتی حاوی دارو به طور مداوم همراه آرتور است، حتی هنگامی‌که به رختخواب می‌رود اما با وجود صدای پمپ تزریق دارو، او می‌تواند خواب شبانه مناسبی داشته باشد.
آرتور به مدرسه برگشته و دوباره علایقش را دنبال می‌کند
ساندرین، مادر آرتور، می‌گوید که شیمی‌درمانی برای آرتور بسیار دشوار بود و تجویز بلینا مایه آرامش او و خانوده شده است.
او گفت: «شرایط کاملا خارج از کنترل او بود و ما هم با یک چالش همیشگی مواجه بودیم زیرا شیمی‌درمانی عوارض منفی شدیدی برای او داشت و ما برای درمان سرطان، در واقع شرایط جسمی‌او را بدتر می‌کردیم – وضعیت بسیار دشواری بود.»
در روش جدید درمان، لازم است آرتور هر چهار روز یکبار به بیمارستان برود تا پزشکان دارو را پر کنند اما بقیه اوقات درمان در خانه ادامه دارد.
ساندرین معتقد است که: «او این وضعیت را پذیرفته بود و راضی بود که مسئولیت استفاده از دارو بر عهده خودش باشد.»
در آخر ماه آوریل سال ۲۰۲۳، آخرین عمل جراحی برای جداکردن لوله تزریق از رگ آرتور انجام شد.
به گفته ساندرین «این گامی‌بزرگی بود چون او حالا دیگر آزاد شده بود.»
پزشکان معتقدند که بلینا می‌تواند جایگزین بخشی بزرگ، شاید تا ۸۰ درصد، از فرآیند شیمی‌درمانی شود.
در بریتانیا هر سال حدود ۴۵۰ کودک به سرطان نوع آرئور مبتلا می‌شوند.
پروفسور آجای وورا، پژوهش‌گر ارشد و مشاور هماتولوژی اطفال تاکید دارد که «روش شیمی‌درمانی حاوی تجویز سمومی‌است که باید سلول‌های لوسمیک را از بین ببرند، اما در همان حال، سلول‌های طبیعی هم آسیب می‌بینند و به همین دلیل، شیمی‌درمانی با عوارض جانبی سختی همراه است.»
در مقابل، استفاده از بلیناتوموماب یک روش بسیار ملایم‌تر است.
اخیرا دارویی برای ایمونوتراپی هدفمند به نام شیمریک آنتی‌ژن ریسپتور تی-سل تراپی T (CAR-T) نیز دسترس قرار گرفته اما این دارو گران‌تر از بلینا است.
در این روش، پس از گرفتن سلول خود بیمار، سلول در آزمایشگاه تغییر داده میشود و سپس مجدد به عنوان دارو وارد بدن بیمار میشود. این فرآیند زمان‌بر است و هزینه بیشتری دارد.
درمان آرتور موفقیت‌آمیز بوده و حالا او کاملا از سرطان پاک شده است.
ساندرین می‌گوید: «همزمان با رسیدن سال نو متوجه شدیم که بلینا موثر بوده و اثری از سرطان باقی نمانده است؛ بنابراین با این خبر شگفت‌آور ما به جای یک جشن، دو جشن گرفتیم.»
سینه بندی که بافت‌های پستان را برای تشخیص سرطان اسکن می‌کند
تصور کنید یک دستگاه اسکن اولترا ساند قابل پوشیدن روی سینه‌بندتان، روی برجستگی پستان بسته‌اید که می‌تواند درحالی‌که فنجان قهوه‌تان را می‌نوشید، بافت‌های پستان را در جستجوی تومور اسکن کند.
این وسیله می‌تواند از زوایای مختلف پستان را اسکن کند
دکتر جانان داگدویرن دانشمند زاده ترکیه با همکارانش در در بخش مدیا لب انستیتوی تکنولوژی ماساچوست(ام آی تی) به یاد عمه‌اش که به دلیل سرطان پستان درگذشت، مشغول تحقیق و توسعه این تکنولوژی جدید شد.
این دستگاه به بیمارانی که احتمال ابتلا به سرطان پستان در آنها بالا است امکان میدهد در فاصله ماموگرام‌ها بتوانند وضعیت بافت پستان خود را زیر نظر داشته باشند.
سرطان پستان شایعترین نوع سرطان است.
دکتر جانان دانشیار موسسه فناوری ماساچوست است.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۰، ۲.۳ میلیون زن مبتلابه این بیماری شناخته شدند و ۶۸۵ هزار زن در اثر آن جان خود را از دست دادند. این سرطان دومین دلیل رایج مرگ زنان است.
طبق تحقیقات مرکز سرطان ایالات‌متحده آمریکا، اگر سرطان پستان زود تشخیص داده شود و هنوز در مرحله موضعی باشد و گسترش پیدا نکرده باشد، میزان زنده ماندن بیمار بعد از ۵ سال ۹۹ درصد است.
دکتر داگدویرن می‌گوید دستگاه جدید می‌تواند میزان زنده ماندن را بالاتر ببرد چون در حال حاضر زنانی که سرطان آنها در مرحله پیشرفته‌تری تشخیص داده میشود، فقط ۲۲ درصد شانس زنده ماندن دارند.
دانشمندان حوزه مواد در دانشگاه ام آی تی و خانم داگدویرن که مهندس است اولین بار وقتی او در کنار تخت بیمارستان عمه‌اش نشسته بود به فکر چنین دستگاهی افتادند.
عمه خانم داگدویرن باوجود آنکه به‌طور مرتب آزمایش‌های مربوط به سرطان پستان را انجام می‌داد، دچار نوع شدید سرطان شد و بعد از ۶ ماه درگذشت.
این دستگاه مانند یک برچسب منعطف و چند بارمصرف است که می‌توان به سینه‌بند متصل کرد و برای کار کردن با آن نیاز به فرد متخصص نیست. روی دستگاه که شکلی شبیه کندوی زنبورعسل دارد، شش شیار وجود دارد و یک دوربین اولترا ساند کوچک از داخل آنها می‌تواند به حرکت دربیاید و شما به کمک آن می‌توانید داخل بافت سینه خود را از جهت‌های مختلف ببینید. این دستگاه نیازی به ژل مخصوص اولترا ساند ندارد.
دکتر داگدوین می‌گوید این دستگاه می‌تواند غده‌هایی به کوچکی سه دهم سانتیمتر که اندازه معمول غده‌ها در مراحل اولیه است را تشخیص بدهد. او می‌گوید: «این یعنی دستگاه دقت بالایی در تشخیص هر بافت غیرعادی را دارد.»
ماموگرام رایج‌ترین روش تشخیص سرطان پستان است که در آن سینه‌ها در معرض اشعه ایکسی که به بدن تابانده میشود قرار می‌گیرند و تصویری از آنها به دست می‌آید.
متخصص رادیوگرافی هر پستان را به‌طور جداگانه بین دو صفحه تخت دستگاه قرار میدهد. این صفحه‌ها پستان را برای چند لحظه بین خود نگه می‌دارند. معمولاً زنان احساس کمی فشار می‌کنند و ممکن است کمی ناراحت‌کننده باشد. به نظر بعضی زنان دردناک است اما خیلی سریع تمام میشود.
همچنین ماموگرام گران است و در بسیاری از کشورها تحت پوشش نظام بهداشت و درمان عمومی نیست.
خانم هلن یول، متخصص رادیوگرافی و رئیس هیئت مشاوره‌ی رادیولوژی در بریتانیا می‌گوید: «پستان‌های هر فرد با دیگری فرق دارد و منحصر به اوست. میزان و تراکم بافت غدد شیری و بافت چربی در هر فرد مختص به او است.»
زنانی که بافت غددی بیشتری در پستان‌های خوددارند معمولا طی انجام ماموگرام احساس ناراحتی بیشتری نسبت به زنانی که سینه‌هایشان به‌طور کامل بافت چربی دارد می‌کنند. در ضمن مصرف داروهای جایگزین هورمون(اچ آر تی) هم حساسیت پستان‌ها را بالا می‌برد.
به نظر این متخصص رادیوگرافی اینکه یک زن قبل از انجام ماموگرام چه تصوری درباره آن دارد هم می‌تواند در میزان احساس درد تأثیر داشته باشد.
راه‌های ساده‌ای برای جلوگیری از درد هنگام ماموگرام وجود دارد. سعی کنید یک هفته قبل یا در روزهایی که عادت ماهانه هستید ماموگرام نکنید و یا اینکه قبل از ماموگرام مسکن پاراستامول استفاده کنید.
تومورهایی که در فاصله ماموگرام‌ها رشد پیدا می‌کنند منجر سرطان‌های میانی می‌شوند. مطالعات نشان داده‌اند این تومورها حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد موارد سرطان سینه را تشکیل می‌دهند. گروه محققان دانشگاه ام آی تی میگویند این تومورها معمولاً مهاجم‌تر از تومورهایی که طی ماموگرام‌های معمول تشخیص داده می‌شوند هستند.
این دستگاه می‌تواند در اختیار زنانی که خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان پستان دارند قرار بگیرد تا در فاصله ماموگرام‌ها و در کنار آزمایش با دست از آن استفاده کنند.
اما محققان میگویند «اگر بافت غیرطبیعی با این دستگاه تشخیص داده شد، انجام ماموگرام همچنان لازم است.»
تیمی در دانشگاه ام آی تی که روی ابزارهای سلامتی قابل پوشیدن کار می‌کنند، شش سال و نیم برای طراحی و توسعه این دستگاه کار کردند. این اختراع در ماه اوت در ایالات‌متحده به ثبت رسمی رسید و هم‌اکنون در مرحله آزمایش با انسان است.
هر دستگاه حدود ۱۰۰۰ دلار قیمت خواهد داشت اما مخترعان میگویند به‌مرور و همزمان با افزایش تولید قیمت آن پایین خواهد آمد. آنها گمان می‌کنند این مرحله ۴ تا ۵ سال طول خواهد کشید.
آن‌طور که طراحان دستگاه تخمین می‌زنند، «اگر روزی یک اسکن انجام دهید کمتر از قیمت یک فنجان قهوه برایتان تمام خواهد شد.»
مطالعات نشان داده‌اند که تشخیص دیر به‌علاوه نبود خدمات بهداشتی کافی از دلایل اصلی نرخ بالای مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پستان در کشورهای درحال توسعه هستند.
طبق داده‌های سازمان بهداشت جهانی، نرخ زنده ماندن ۵ ساله در کشورهای با درآمد بالا از نود درصد هم بالاتر است اما این رقم در هند به ۶۶ درصد و در آفریقای جنوبی به ۴۴ درصد می‌رسد.
خانم داگدویرن می‌گوید این دستگاه این قابلیت را دارد که برای اسکن اندام‌های دیگر بدن هم به‌کاربرده شود. او پارسال در دوران بارداری‌اش از این دستگاه برای اسکن کردن خود استفاده کرده بود.
او می‌گوید: «عمه من خیلی جوان بود. فقط ۴۹ سالش بود. مرگ دورترین مسئله در ذهنش بود. اگر او سینه‌بندی مانند این داشت شاید همه‌چیز فرق می‌کرد.»
شاید برخی انواع سرطان پستان نیازی به شیمی درمانی نداشته باشد
پژوهشگران میگویند که حدود هفتاد درصد زنان مبتلا به مراحل اولیه شایعترین سرطان پستان ممکن است از «درد و رنج شیمی درمانی» خلاص شوند.
این نتیجه‌گیری از بررسی یک آزمایش ژنتیکی حاصل شده که میزان خطر تومور را تخمین می‌زند.
پزشکان متخصص سرطان میگویند که این یافته تازه شیوه درمان را در مراکز درمانی بریتانیا از روز دوشنبه چهارم ژوئن تغییر خواهد داد به این معنا که زنانی که در این گروه قرار گیرند فقط با عمل جراحی و هورمون‌درمانی مداوا می‌شوند.
موسسات خیریه حمایت از سرطان میگویند که این «خبر بسیار خوب» سالانه بر زندگی حدود سه هزار زن در بریتانیا تاثیر خواهد گذاشت.
شیمی درمانی اغلب بعد از جراحی و برای کم کردن خطر بازگشت سرطان یا گسترش آن به بخش های دیگر بدن انجام میشود اما این داروهای سمی عوارض جانبی آزاردهنده‌ای دارند، از حالت تهوع و خستگی مفرط تا ناباروری و درد دائمی اعصاب.
شیمی درمانی در موارد نادر باعث بیماری‌های قلبی و حتی در مواردی باعث سرطان خون میشود.
دانشمندان در این تحقیق، ده هزار و دویست و هفتاد و سه زن را با یک آزمایش ساده ژنتیک که براحتی در دسترس است و در نظام خدمات درمانی بریتانیا(NHS) بررسی کردند.
در حال حاضر به زنانی که آزمایش ژنتیکشان خطر کمی را نشان میدهد گفته میشود که نیازی به شیمی درمانی ندارند و به کسانی که نتیجه آزمایش‌شان خطر بیشتری را نشان میدهد گفته میشود که حتما شیمی درمانی لازم دارند.
اما در اغلب زنان نتیجه آزمایش خطر را متوسط نشان میدهد که دقیقا مشخص نیست آنها چه باید بکنند.
آمار ارائه شده در بزرگ‌ترین نشست پزشکان متخصص و پژوهشگران سرطان در شیکاگوی آمریکا نشان میدهد که نتیجه درمان این گروه از بیماران با شیمی درمانی و بدون شیمی درمانی یک اندازه است؛ کسانی که تا ۹ سال پس از درمان سرطان زنده مانده‌اند بدون شیمی درمانی ۹۳.۹ درصد و با شیمی درمانی ۹۳.۸ درصد بوده است.
این تحقیق که مرکز تحقیقات سرطان آلبرت آینشتاین در شهر نیویورک انجام داده، پیشرفت مهمی در درمان سرطان محسوب میشود و می‌تواند هزینه درمان را کاهش و شیوه درمان را تغییر دهد.
دکتر آلیستر رینگ، پزشک بیمارستان رویال مارزدن در لندن به بی‌بی‌سی گفت: «پزشکان متخصص شیمی درمانی منتظر این نتایج بودند و از صبح روز دوشنبه بر شیوه درمان تاثیر خواهد گذاشت.»
او گفت که این خبر بسیار بزرگی است و یک تغییر بنیادین در درمان زنانی است که در مراحل اولیه سرطان پستان هستند.
او تخمین می‌زند که به خاطر نتایج این پژوهش سالانه حدود سه هزار زن در بریتانیا برای درمان نیازی به شیمی درمانی نداشته باشند.
این تحقیق مختص مراحل اولیه انواعی از سرطان پستان است که با هورمون درمانی معالجه می‌شوند و سرطان هنوز به غدد لنفاوی سرایت نکرده باشد.
افراد دارای ژن‌های معیوب BRCA1 و BRCA2 که باعث افزایش سرعت و رشد سلول‌های سرطانی می‌شوند مشمول نتایج این تحقیق نمی‌شوند.
این آزمایش ژنتیک پس از عمل جراحی و بیرون آوردن غده انجام خواهد شد و در آن فعالیت ۲۱ ژن بررسی میشود تا مشخص شود که سرطان تا چه حد مهاجم است.
تشخیص سریع بیماری سرطان پستان نقش مهمی در رهایی از این بیماری دارد؛ پس در صورت بروز هر یک از علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
ظاهر شدن توده تازه یا بافت ضخیم شده در پستان که قبلا وجود نداشته
تغییر در اندازه یا شکل یک یا هر دو پستان
ترشحات خون آلود از پستان
توده یا ورم زیر بغل
فرورفتگی در پوست سینه
عارضه پوستی در نوک پستان یا اطراف آن
تغییر در ظاهر نوک پستان مثل فرورفتگی.
هوش مصنوعی «دو برابر» روش‌های معمول، سرطان را تشخیص میدهد و شدت آن را درجه‌بندی می‌کند
نتیجه یک تحقیق نشان میدهد که هوش مصنوعی در درجه‌بندی میزان تهاجمی بودن نوع نادر سرطان از طریق اسکن، تقریبا «دو برابر بهتر» از روش فعلی عمل می‌کند.
بر اساس این تحقیق، هوش مصنوعی در تشخیص جزئیات غیرقابل مشاهده با چشم غیرمسلح، ۸۲ درصد دقیق بوده است، در حالی که دقت روش کنونی تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی ۴۴ درصد است.
محققان بیمارستان رویال مارسدن و موسسه تحقیقات سرطان در بریتانیا میگویند که این مزیت هوش مصنوعی می‌تواند درمان سرطان را بهبود بخشد و سالانه هزاران نفر از آن بهرهمند شوند.
این پژوهشگران، همچنین از ظرفیت بالقوه هوش مصنوعی برای تشخیص زودهنگام انواع سرطان‌ها نیز هیجان‌زده هستند.
هوش مصنوعی در حال حاضر برای تشخیص سرطان پستان و کاهش زمان درمان آن، امیدواری زیادی ایجاد کرده است
کامپیوترها می‌توانند مقادیر عظیمی از اطلاعات را بگیرند و آموزش ببینند تا الگوهای موجود در آن را شناسایی کنند و از این طریق پیش‌بینی کنند، مسائل را حل کنند و حتی از اشتباهات خود درس بگیرند.
پروفسور کریستینا مسیو، متخصص رادیولوژی در بنیاد رویال مارسدن بریتانیا و استاد مؤسسه تحقیقات سرطان لندن، می‌گوید: «مااز ظرفیت بالقوه این فناوری پیشرفته فوق‌العاده هیجان‌زده هستیم. این می‌تواند منجر به نتایج بهتر برای بیماران، از طریق تشخیص سریعتر و درمان موثرتر برای آنها شود.»
محققان در نشریه لنست انکولوژی نوشته‌اند که در اسکن ۱۷۰ بیمار از تکنیکی به نام رادیومیک برای شناسایی علائم غیرقابل مشاهده «سارکوم خلفی صفاقی» که در بافت هم‌بند پشت شکم ایجاد میشود، استفاده کرده‌اند.
با این داده‌ها، الگوریتم هوش مصنوعی توانست تهاجمی بودن ۸۹ تومور دیگر بیماران در بیمارستان‌های اروپا و آمریکا را از طریق اسکن، بسیار دقیق‌تر از نمونه برداری که در آن تنها بخش کوچکی از بافت سرطانی زیر میکروسکوپ تجزیه و تحلیل می شود، درجه بندی کند.
وقتی تینا مک لاگلان، پرستار دندانپزشکی، در ژوئن سال گذشته، پس از درد معده با سارکوم در پشت شکمش تشخیص داده شد، پزشکان برای یافتن این مشکل به تصاویر اسکن توموگرافی کامپیوتری(CT) تکیه کردند.
آنها به این نتیجه رسیدند که انجام بیوپسی سوزنی برای او بسیار خطرناک است.
تومور این فرد ۶۵ ساله اهل بدفوردشایر، حالا برداشته شده و اکنون هر سه ماه یکبار برای اسکن به رویال مارسدن مراجعه می‌کند.
او بخشی از آزمایش هوش مصنوعی نبود اما به بی‌بی‌سی گفت که این کار به سایر بیماران کمک می‌کند.
خانم مک لافلان گفت: «شما برای اولین اسکن مراجعه می‌کنید و آنها نمی‌توانند به شما بگویند که چیست. آنها در تمام مدت درمان به من نگفتند، تا بعد از بافت‌شناسی پس از عمل به من چیزی نگفتند، بنابراین واقعا مفید است که فوراً بدانید. امیدواریم که این امر منجر به تشخیص سریعتر شود.»
سالانه حدود ۴۳۰۰ نفر در انگلستان مبتلا به این نوع سرطان تشخیص داده می‌شوند.
پروفسور مسیو امیدوار است که این فناوری در نهایت بتواند در سراسر جهان مورد استفاده قرار گیرد و بیماران پرخطر تحت درمان خاصی قرار گیرند، در حالی که در موارد کم‌خطر از درمان‌های غیر ضروری و اسکن‌های بعدی در امان هستند.
دکتر پل هوانگ، از موسسه تحقیقات سرطان لندن، گفت: «این نوع فناوری این ظرفیت را دارد که زندگی افراد مبتلا به سارکوم را متحول کند و برنامه‌های درمانی متناسب با بیولوژی خاص سرطان آنها را ممکن می‌کند. دیدن چنین یافته‌های امیدوارکننده‌ای فوق‌العاده است.»
آندوسکوپی کپسولی
آندوسکوپی روشی است که از تصویربرداری برای ارزیابی اندام‌ها و بافت‌های بدن، از جمله دستگاه گوارش (GI)استفاده می‌کند. اینکه پزشک بتواند دستگاه گوارش شما را تجسم کنید، این امکان را دارد تا انواع بیماری‌ها را تشخیص دهد. چندین تکنیک مختلف آندوسکوپی وجود دارند. «آندوسکوپی کپسولی» روشی است که از یک دوربین بی سیم کوچک برای گرفتن عکس از دستگاه گوارش بیمار استفاده می‌کند. این دوربین در داخل یک کپسول به اندازه قرص قرار دارد که بیمار باید آن را ببلعید. در این بررسی به طور کامل در مورد آندوسکوپی کپسولی صحبت می‌کنیم. همچنین می‌توانید از وبسایت و اپلیکیشن اسنپ مارکت برای خرید غذای مناسب در قبل و بعد از آندوسکوپی کپسولی استفاده کنید.
آندوسکوپی کپسولی چیست؟
سازمان غذا و دارو (FDA) اولین بار آندوسکوپی کپسولی را برای استفاده در سال 2001 تایید کرد. آندوسکوپی کپسولی از یک دوربین بی‌سیم کوچک برای گرفتن عکس از دستگاه گوارش استفاده می‌کند. دوربین مورد استفاده برای این روش در یک کپسول کوچک به شکل قرص قرار دارد. وقتی کپسول را قورت می‌دهید، دوربین داخل آن سفری را از طریق دستگاه گوارش شما آغاز می‌کند. در این مدت هزاران عکس می‌گیرد.
این تصاویر به یک دستگاه ضبط که به دور کمر خود می‌پوشید، منتقل می‌شوند. اگرچه می‌توان از آن برای تجسم بسیاری از قسمت‌های دستگاه گوارش نیز استفاده کرد، آندوسکوپی کپسولی به ویژه برای مشاهده روده کوچک نیز مفید است. اگر آندوسکوپی فوقانی و کولونوسکوپی انجام شده باشند، این روش اغلب برای جستجوی منبع خونریزی استفاده میشود. قرص دارای دوربین به اندازه یک ویتامین بزرگ است. معمولاً می‌توان آن را به راحتی و بدون ایجاد اختلال یا خطر خفگی بلعید.
هنگام آماده شدن برای این روش، چند مرحله وجود دارند که می‌توانید برای تضمین بهترین نتایج آنها را انجام دهید. چگونه برای آندوسکوپی کپسولی آماده شویم؟ چندین کار به شرح زیر وجود دارند که احتمالا باید برای آماده سازی آندوسکوپی کپسولی انجام دهید:
یک روز قبل از عمل یک رژیم ساده و قبل هضم را نوش جان کنید.
یک محلول ملین مصرف کنید تا به پاکسازی دستگاه گوارش‌تان کمک کند که می‌تواند دید دوربین را بهبود ببخشد.
در ۱۰ تا ۱۲ ساعت قبل از عمل، غذا نخورید یا چیزی ننوشید.
داروهای خاصی که ممکن است با دوربین تداخل داشته باشند را مصرف نکنید.
موارد بالا فقط یک طرح کلی از مراحل آماده سازی قبل از آندوسکوپی کپسول هستند. پزشک قبل از عمل به شما دستورالعمل‌های دقیق تری ارائه میدهد.
اتفاقاتی که هنگام انجام آندوسکوپی کپسول رخ می‌دهند:
۱– راه اندازی دستگاه
هنگام انجام عمل، یک دستگاه ضبط روی کمرتان قرار خواهد داد. این دستگاه تصاویری را ذخیره می‌کند که کپسول هنگام حرکت در دستگاه گوارش شما می‌گیرد. ممکن است از شما خواسته شود که برای مدت کوتاهی پیراهن خود را بالا بکشید تا بتوان یک سری الکترود را روی پوست قفسه سینه و شکم قرار داد. این وصله‌ها به دستگاه ضبط متصل می‌شوند. همه دستگاه‌ها از وصله‌های الکترود استفاده نمی‌کنند.
۲– قورت دادن کپسول
از شما خواسته میشود کپسول را با مقدار کمی آب قورت دهید. این کپسول به اندازه یک قرص مولتی ویتامین بزرگ است.
۳– فعالیتهای روزانه
پس از قورت دادن کپسول، می‌توانید تا ۸ ساعت آینده به فعالیتهای روزانه خود بپردازید. پزشک دستورالعمل‌هایی را به شما میدهد و باید تا زمانی که کپسول از سیستم گوارشی و روده ای شما عبور می‌کند، آنها را دنبال کنید. به‌طور کلی، این موارد عبارتند از:
قبل از نوشیدن مایعات حداقل دو ساعت صبر کنید.
حداقل چهار ساعت قبل از خوردن یک میان وعده کوچک صبر کنید.
پرهیز از فعالیتهای شدید، به ویژه آن‌هایی که شامل حرکات ناگهانی و تکان دهنده یا حرکات خم شدن هستند.
بعد از آندوسکوپی کپسولی چه اتفاقی می‌افتد؟
هنگامی که یکی از موارد زیر رخ دهد، روش آندوسکوپی کپسولی به پایان می‌رسد:
هشت ساعت گذشت.
کپسول در طول اجابت مزاج از بدن شما خارج میشود.
هر کدام که اول اتفاق بیفتد، باید به پزشک خود مراجعه کنید تا بتواند الکترودها را خارج کرده و دستگاه ضبط را جمع آوری کند.
آندوسکوپی کپسولی چگونه برداشته میشود؟
به‌طور معمول، کپسول طی چند ساعت به‌طور طبیعی از طریق حرکات روده عبور می‌کند. اگر قبلاًکپسول را رد نکرده‌اید، معمولا بعد از اجابت مزاج در عرض چند ساعت یا چند روز متوجه دفع آن خواهید شد.
کپسول‌ها یکبار مصرف هستند و شستشوی آنها بی‌خطر است. اگر چند روز گذشته است و کپسول را دفع نکرده‌اید با پزشک خود تماس بگیرید. او ممکن است نیاز به استفاده از فناوری تصویربرداری مانند اشعه ایکس داشته باشد تا ببیند آیا کپسول هنوز در دستگاه گوارش شما وجود دارد یا خیر.
تشخیص بیماری با استفاده از آندوسکوپی کپسولی
آندوسکوپی کپسولی چندین کاربرد مفید به شرح زیر دارند:
تشخیص منبع خونریزی دستگاه گوارش
کمک به ارزیابی شرایط دستگاه گوارش مانند بیماری کرون، بیماری سلیاک و کولیت اولسراتیو
شناسایی پولیپ یا تومور در دستگاه گوارش
ارزیابی مری از نظر وجود وریدهای بزرگ(واریس) و مری بارت
آندوسکوپی کپسولی در حال حاضر محدود به عملکردهای تشخیصی است. هنوز نمی‌توان از آن برای مواردی مانند بیوپسی یا ارائه درمان استفاده کرد. امید است بتوان این نوع فناوری‌های کپسولی را در آینده توسعه داد.
هزینه آندوسکوپی کپسولی
هزینه آندوسکوپی کپسولی می‌تواند به عوامل زیادی بستگی داشته باشد. هزینه یک کپسول جداگانه محسوب میشود. با این حال، این شامل هزینه‌های اضافی مرتبط با این روش نمی‌شود. همه شرکت‌های بیمه آندوسکوپی کپسول را پوشش نمی‌دهند. به همین دلیل، مهم است که با شرکت بیمه خود صحبت کنید تا ببینید آیا هزینه آندوسکوپی کپسولی قبل از برنامه ریزی عمل شما پوشش داده شده است یا خیر.
عوارض آندوسکوپی کپسولی
آندوسکوپی کپسول یک روشی بی‌خطر است، اگرچه خطر کوچکی برای گیر کردن کپسول در دستگاه گوارش وجود دارد. این احتمال بیشتر در افرادی رخ میدهد که به دلیل موارد زیر دچار تنگی قابلتوجهی در دستگاه گوارش هستند:
التهاب ناشی از یک بیماری التهابی روده (IBD) مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو (UC)
وجود یک پولیپ یا تومور
جراحی یا آسیب قبلی(آسیب‌هایی که باعث باریک شدن بخشی از دستگاه گوارش شده‌اند)
بسیاری از اوقات، کپسولی که گیر کرده است در نهایت خود به خود عبور می‌کند. با این حال، گاهی اوقات ممکن است علائم زیر را نشان دهد:
درد شکم
حالت تهوع
استفراغ
در این موارد ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد. اگر پزشک شما تشخیص دهد که احتباس کپسول یک خطر بالقوه است، شاید قبل از آندوسکوپی کپسول، از موارد زیر استفاده کند:
کپسول: (Patency) این کپسولی است که می‌بلعید تا به ارزیابی خطر احتباس کپسول کمک کند.
اگر کپسول (Patency) بتواند به‌طور موثر در دستگاه گوارش شما حرکت کند، متوجه خواهید شد که آن را در حین اجابت مزاج عبور می‌دهید.
اگر گیر کند، حل میشود و عبور نمی‌کند.
تصویربرداری: استفاده از فناوری تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی می‌تواند تنگی دستگاه گوارش را بررسی کند.
کورتیکواستروئیدها: اگر دستگاه گوارش شما تحت تاثیر التهاب قرار گرفته باشد، ممکن است قبل از آندوسکوپی کپسولی یک دوره کورتیکواستروئید به شما داده شود.
این‌ها داروهایی هستند که التهاب را کاهش می‌دهند.
در صورت داشتن هر یک از موارد زیر ممکن است آندوسکوپی کپسولی توصیه نشود:
اختلالات در بلع: این اختلالات ممکن است منجر به مشکل در بلع کپسول شوند.
همچنین این خطر وجود دارد که بتوانید آن را استنشاق کنید.
بارداری: مطالعات محدودی در مورد بی خطر بودن آندوسکوپی کپسولی در زنان باردار وجود دارند، بنابراین در حال حاضر توصیه نمی‌شود.
وسایل کاشته شده مانند پیس میکر یا دفیبریلاتور: پیس میکرها، دفیبریلاتورها و سایر دستگاه‌ها احتمالاً باعث تداخل بین کپسول و دستگاه ضبط می‌شوند.
با این حال، مطالعات جدیدتر نشان می‌دهند که این ممکن است دیگر مشکلی نباشد.
نتایج آندوسکوپی کپسولی
پس از انجام عمل، پزشک دستگاه را جمع آوری کرده و تصاویر را از آن دستگاه به رایانه منتقل می‌کند. نرم افزار کامپیوتری با پخش کردن تصاویری که دوربین جمع‌آوری کرده است، یک ویدیو تولید می‌کند. سپس پزشک شما این ویدئو را برای ارزیابی حرکت کپسول در دستگاه گوارش و بررسی هر گونه ناهنجاری مشاهده می‌کند. وقتی پزشک شما ویدیو را به طور کامل بررسی کرد، با شما تماس می‌گیرد تا نتایج را بررسی کند. این بررسی معمولاً دو تا سه هفته پس از عمل انجام میشود.
به‌طور کلی، آندوسکوپی کپسولی از یک دوربین کوچک در داخل یک کپسول قرص شکل استفاده می‌کند تا از دستگاه گوارش شما عکس بگیرد. این دستگاه اغلب برای تشخیص منبع خونریزی دستگاه گوارش پس از آندوسکوپی فوقانی منفی و کولونوسکوپی استفاده میشود. این روش به مدت هشت ساعت یا تا زمانی که کپسول را در حین اجابت مزاج عبور دهید، ادامه می‌یابد. وقتی تمام شد، پزشک دستگاه ضبط را جمع آوری می‌کند تا به موقع مورد بررسی قرار دهد.
آندوسکوپی کپسولی یک روش ایمن با حداقل خطر است. با این حال، خطر کوچکی وجود دارد که کپسول در دستگاه گوارش شما گیر کند. پزشک شما قبل از انجام عمل با شما کار خواهد کرد تا از این امر جلوگیری نماید. هزینه آندوسکوپی کپسول به عوامل زیادی بستگی دارد. همچنین می‌توانید از وبسایت و اپلیکیشن اسنپ مارکت برای خرید غذای مناسب در قبل و بعد از آندوسکوپی کپسولی استفاده کنید.
درمان چاقی
چاقی به‌عنوان یک مشکل و بحران در حوزه بهداشت عمومی ظاهر میشود. حدود ۷۰ درصد از بزرگسالان آمریکا تحت تاثیر اضافه وزن قرار دارند و این تعداد در اروپا بیش از نصف است. خطرات ناشی از چاقی، زندگی را تهدید می‌کنند. چاقی در بروز دیابت نوع دو، بیماری قلبی، التهاب مفصل، بیماری کبد چرب و برخی از سرطان‌ها نقش دارد.
درمان‌های دارویی چاقی، گذشته تاسف‌باری دارند که اغلب با فشار اجتماعی برای کاهش وزن و این باور رایج که اضافه وزن نشان‌دهنده اراده ضعیف است، در هم تنیده شده است. از قرص‌های رژیمی رنگین‌کمان مملو از آمفتامین‌ها و دیورتیک‌ها که از دهه ۱۹۴۰ برای زنان به بازار عرضه شد گرفته تا افزایش و کاهش داروی «فن‌فن»(fen-phen) در دهه ۱۹۹۰ که بیماری‌های فاجعه‌بار قلبی و ریوی را به بار آورد، تاریخ با ناتوانی در یافتن داروهای کاهش وزن ایمن و موفق همراه بوده است.
اکنون، گروه جدیدی از درمان‌ها در حال شکستن این قالب هستند و امید می‌رود که بتوانند میزان چاقی و بیماری‌های مزمن مرتبط با آن را کاهش دهند. این داروها از یک هورمون روده به‌نام «پپتید-۱ شبه گلوکاگون»(GLP-1) تقلید می‌کنند و دارو، فرهنگ عامه و حتی بازارهای سهام جهانی را تغییر می‌دهند. آگونیست‌های گیرنده GLP-1 که در ابتدا برای دیابت ساخته شده بودند، باعث کاهش وزن قابلتوجهی می‌شوند که عمدتا دارای عوارض جانبی قابل کنترل است. آزمایش‌های بالینی سال جاری نشان دادند که آنها علائم نارسایی قلبی و خطر حملات قلبی و سکته مغزی را نیز کاهش می‌دهند. این‌ها قانع‌کننده‌ترین شواهدی هستند که نشان می‌دهند این داروها مزایای عمده‌ای فراتر از کاهش وزن دارند. به همین دلایل، ساینس داروهای GLP-1 را به عنوان موفقیت سال معرفی کرده است.
ساینس علاوه بر ارج نهادن به این درمان‌ها، به عدم قطعیت و حتی اضطراب‌های ناشی از این تغییرات اذعان می‌کند. ما می‌دانیم که چاقی با پیچیدگی‌های پزشکی و اجتماعی همراه است و بسیاری از افرادی که از نظر دیگران اضافه وزن دارند، سالم هستند و تمایل یا نیاز مبرم به کاهش وزن را احساس نمی‌کنند.
داستان GLP-1 چندین دهه طول کشیده است و در ابتدا مبارزه کردن با چربی هیچ ربطی به آن نداشت. در اوایل دهه ۱۹۸۰، پژوهشگران GLP-1 را هنگام بررسی دیابت و تنظیم قند خون کشف کردند. سال‌ها کار پرزحمت و گاه دلسردکننده ادامه یافت اما به تدریج اکتشافات به هم پیوستند و هورمونی را با تاثیر گسترده بر بدن و مغز آشکار کردند. دانشمندان دریافتند که GLP-1 قند خون را کاهش میدهد و شرکت‌های دارویی آن را به عنوان یک درمان برای دیابت بررسی کردند. در دهه ۱۹۹۰ مشخص شد که تزریق GLP-1 به مغز موش‌ها باعث میشود کمتر غذا بخورند. آزمایش روی ۲۰ مرد جوان سالم نشان داد که بعد از یک صبحانه مقوی، کسانی که GLP-1 را به صورت وریدی دریافت کرده‌اند، نسبت به کسانی که از دارونما استفاده کرده‌اند، کمتر ناهار می‌خورند.
اولین داروی GLP-1، «اگزناتید»(Exenatide) بود که در سال ۲۰۰۵ برای دیابت نوع دو تایید شد. به جای هورمون انسانی، در آن از یک پپتید مشابه استفاده شد که در سم یک مارمولک غول‌پیکر به‌نام «هیولای هیلا»(Gila monster) وجود دارد. شرکت داروسازی «نوو نوردیسک»(Novo Nordisk) تقریبا پنج سال بعد، «لیراگلوتاید»(Liraglutide) را با الگوبرداری از GLP-1 انسانی منتشر کرد. لیراگلوتاید هم یک داروی دیابت بود اما در اواخر سال ۲۰۱۴، «سازمان غذا و داروی آمریکا»(FDA) آن را برای درمان چاقی تایید کرد.
نوو نوردیسک دو سال پیش، داروی بعدی خود به نام «سماگلوتاید»(Semaglutide) را برای مدیریت وزن معرفی کرد. این دارو برای دیابت با نام «Ozempic» و برای چاقی با نام «Wegovy» به بازار عرضه میشود. برخلاف داروهای پیشین که یک یا دو بار در روز تزریق می‌شدند، سماگلوتاید فقط به یک تزریق در هفته نیاز داشت. افرادی که در یک آزمایش سماگلوتاید را مصرف کردند، ۱۵ درصد از وزن بدن خود را طی ۱۶ ماه از دست دادند.
در ماه اوت سال گذشته، آزمایش روی ۵۲۹ شخص مبتلا به چاقی و نارسایی قلبی نشان داد که پس از یک سال، قلب مصرف‌کنندگان سماگلوتاید تقریبا دو برابر بهبود یافته است و آنها می‌توانند طی شش دقیقه، ۲۰ متر بیشتر از مصرف‌کنندگان دارونما راه بروند. در همان ماه، نوو نوردیسک اعلام کرد که در یک آزمایش بسیار بزرگ‌تر روی ۱۷ هزار نفر مبتلا به اضافه وزن و بیماری قلبی عروقی، مصرف‌کنندگان سماگلوتید ۲۰ درصد کمتر از مصرف‌کنندگان دارونما در معرض خطر حملات قلبی و سکته‌های کشنده یا غیر کشنده قرار دارند. این پژوهش در ماه نوامبر در «The New England Journal of Medicine» به چاپ رسید. این آزمایش‌ها اولین آزمایش‌هایی بودند که در افراد بسیاری نشان دادند داروهایGLP-1، مزایای سلامتی معناداری فراتر از کاهش وزن دارند. در همین حال، آزمایشی که بررسی می‌کرد آیا سماگلوتید پیشروی بیماری کلیوی را در بیماران دیابتی به تاخیر می‌اندازد، نتایج مثبتی را نشان داد.
این درمان‌های جدید نه تنها نحوه درمان چاقی، بلکه نحوه درک کردن آن را تغییر می‌دهند و آن را به‌عنوان یک بیماری مزمن معرفی می‌کنند که ریشه در زیست‌شناسی دارد و به معنای شکست خوردن اراده نیست.
اکنون دامنه داروهای GLP-1 به گونه‌ای در حال گسترش یافتن است که مخترعان آنها تصور نمی‌کردند. پس از آنکه افراد مبتلا به چاقی و دیابت اظهار داشتند که هنگام درمان تمایل کمتری به الکل و سیگار دارند، آزمایش‌هایی نیز برای بررسی اعتیاد به مواد مخدر انجام می‌شوند.
پژوهشگران میگویند این داروها به گیرنده‌هایی در مغز متصل می‌شوند که میل به لذت‌های دیگر علاوه بر غذا را متعادل می‌کنند. آزمایش‌های بالینی، داروهای GLP-1 را برای درمان بیماری‌های آلزایمر و پارکینسون نیز آزمایش می‌کنند که تا حدی براساس هدف قرار دادن التهاب مغز است.
پیشرفت‌های پزشکی به ندرت ساده هستند و اشتیاق برای آگونیست‌های GLP-۱ معمولا با عدم قطعیت و حتی برخی پیش‌بینی‌ها همراه است. تقریبا مانند همه داروها، این داروهای پرفروش نیز با عوارض جانبی و ناشناخته‌هایی همراه هستند. عوارضی از جمله حالت تهوع و سایر مشکلات گوارشی باعث میشود که برخی از افراد درمان را کنار بگذارند. مقامات آمریکا در ماه سپتامبر، برچسب Ozempic را برای نشان دادن خطر احتمالی انسداد روده به‌روزرسانی کردند و یک گروه کانادایی در ماه اکتبر، احتمال افزایش یافتن آن عارضه و همچنین پانکراتیت را گزارش دادند.
همچنین، پزشکان نگران هستند که افراد بدون اضافه وزن یا چاقی به این درمان روی بیاورند تا لاغر شوند. پژوهشی که در سال ۲۰۲۲ انجام شد، گزارش داد که سماگلوتاید باعث کاهش وزن ۱۶ درصدی در نوجوانان چاق میشود و امیدواری را در مردم به همراه داشت اما بر یک پرسش آزاردهنده تاکید کرد. آیا آگونیست‌های GLP-1، داروهای همیشگی هستند که افراد باید برای حفظ کردن وزن خود، آنها را به‌طور نامحدود مصرف کنند؟
در حال حاضر به نظر می‌رسد که پاسخ مثبت است. پژوهشگران گزارش داده‌اند که یک سال پس از توقف درمان، دو سوم وزن ازدست‌رفته بدن بازگشت. برای پژوهش‌گرانی که چاقی را یک بیماری مزمن می‌دانند، نیاز به درمان مداوم تعجب‌آور نیست اما هزینه این داروها می‌تواند بسیار زیاد باشد. قیمت بیش از ۱۰۰۰ دلار در ماه و چشم‌انداز استفاده مادام‌العمر، بسیاری از افراد را آزار میدهد.
در مقابل این پس‌زمینه، فصل بعدی در حال آشکار شدن است. درمان‌هایی از راه می‌رسند که از هورمون‌های متعدد تقلید می‌کنند و شاید حتی لاغرکننده‌تر باشند. یکی از این داروها «تیرزپاتید»(Tirzepatide) شرکت داروسازی «ایلای لی‌لی اند کامپنی»(Eli Lilly & Co) است که پس از چراغ سبز سال گذشته برای دیابت، در ماه نوامبر برای کاهش وزن در آمریکا تایید شد. یک آزمایش بالینی بزرگ نشان داد که مصرف‌کنندگان این دارو تا ۲۱ درصد از وزن بدن خود را از دست داده‌اند.
با ادامه داستانGLP-1، یک نکته آشکار میشود و آن نکته این است که درمان‌های جدید نه تنها نحوه درمان چاقی، بلکه نحوه درک کردن آن را نیز تغییر می‌دهند و این ممکن است به اندازه هر دارویی تاثیر بگذارد.
ادامه دارد